30 / 465
TBB Dergisi 2012 (103)
Zeki YILDIRIM / Ekrem ÇETİNTÜRK
29
tarihli ve 3167 sayılı Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Hamil-
lerinin Korunması Hakkında Kanun’la hürriyeti bağlayıcı ceza olarak
başlayan yaptırım süreci; 31/1/2012 tarihli ve 6273 sayılı Kanun’la,
14/12/2009 tarihli ve 5941 sayılı Çek Kanunu’nda yapılan değişiklikle
çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı şeklindeki idari nitelikteki
yaptırımla sona ermiştir.
Çekle ilgili düzenlemeler, hiç şüphesiz ki, esas itibarıyla özel hu-
kuku ilgilendirmektedir. Bu nedenle çeke ilişkin temel hukuki kai-
deler Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlenmiştir. Yine 5941 sayılı Çek
Kanunu’nun yaptırımlar haricindeki düzenlemeleri özel hukuka iliş-
kin hükümler ihtiva etmektedir
3
. Ancak, çekin güvenli bir ödeme ara-
cı olarak itibar kazanması için çekin verilmesinde ve kullanılmasın-
da sorumluluğu bulunan kişilere bir takım yaptırımlar uygulanması
zarureti, bu özel hukuk kurumuna kamu hukukunun müdahalesini
zorunlu kılmıştır. Bundan dolayı, 5941 sayılı Çek Kanunu’nun 7 nci
maddesinde çekin karşılığının bulundurulmaması fiili haricinde pek
çok fiil için çek düzenleyenler ile banka görevlileri bakımından adli ve
idari nitelikte yaptırımlar öngörülmüştür.
Bununla birlikte, çeke yaptırım uygulanması dendiği vakit akla ilk
gelen ve üzerinde en çok tartışma olan fiil, ibraz edilen çekin bankada
karşılığının bulunmamasıdır. Bu nedenle, 5941 sayılı Çek Kanunu’nda
pek çok fiil için yaptırım öngörülmüş olmasına rağmen, bu makalede
sadece bankaya ibraz edilen çekle ilgili olarak karşılıksızdır işlemi ya-
pılması halinde uygulanacak yaptırım konusu ele alınmıştır.
II. ÇEKİN KARŞILIĞININ BULUNMAMASI DURUMUNDA
UYGULANAN YAPTIRIMLARIN TARİHÇESİ
Zaman içerisinde çekin ticari hayattaki fonksiyonunu etkinleştir-
mek ve daha da güçlendirmek amacıyla, ibraz edilen çekin karşılığı-
nın bulunmaması hürriyeti bağlayıcı ve para cezası olmak üzere ağır
Mehmet, Çek Kanununda Yapılan Değişiklik Üzerine Bir Değerlendirme, Gazi
Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 6, Sayı 1-2 (Haziran-Aralık 2002), s. 2.
YENİDÜNYA Caner; Açıklamalı Gerekçeli ve Karşılaştırmalı Yeni Çek Kanunu,
Legal Yayıncılık, Birinci Baskı, Mayıs 2003. s.11.
3
SEVEN Vural; Çek Keşidecisinin TTK md.711/3’e Göre Verdiği Ödemeden Men
Talimatının Hukuki Niteliği ve Ceza Kovuşturmasına Etkisi, Türkiye Barolar
Birliği Dergisi, Sayı 70, 2007, s.285.