87 / 465
Başkanlık Sistemi Üzerine Amerika Birleşik Devletleri ve Azerbaycan Modeli Karşılaştırması
86
Bizde 1984 yılından itibaren başkanlık sistemi, merhum Özal
1
ve
Sn. Demirel
2
tarafından oldukça desteklenmiş ve Türkiye için örnek
model olarak ileri sürülmüştür. Halen TBMM Anayasa Komisyonu
Başkanlığı görevini yürüten Sn. Burhan Kuzu
3
tarafından dile getirilen
bu sistem, daha sonraları Adalet eski Bakanı Sn. Cemil Çiçek
4
ve Sn.
Başbakan Recep Tayyip Erdoğan
5
tarafından da çeşitli nedenlerle gün-
deme taşınmış ve yeniden güncellik kazanmıştır.
Başkanlık sistemi ülkemizde özellikle istikrarı ve etkinliği yakala-
mak amacıyla dile getirilmiş ve bu sistem ile hep yürütmeyi güçlen-
dirmek amaçlanmıştır. Yürütmenin istikrar ve etkinlik kazanarak güç-
lenmesi gerektiği, ancak bunun başarılması halinde Türkiye’nin çağ
atlayacağı ileri sürülmüştür.
6
Peki, acaba ülkemizde bir hükümet sis-
temi sorunu yaşanmakta mıdır? Aslında başkanlık sistemine geçildi-
ği takdirde, yürütmede istikrar sağlanamaması, hızlı karar alamama,
etkin olamama gibi sorunların aşılabileceği de şüphe konusudur.
7
Bu
tereddütleri başkanlık sistemini daha iyi tanıyarak ve diğer sistemlerle
kıyaslayarak giderebiliriz.
8
Çalışmada istikrar kazanmış bir örnek ola-
rak Amerika Birleşik Devletleri (ABD) başkanlık sistemi ile, Sovyetler
Birliği’nin dağılmasından sonra bağımsızlığını kazanan Azerbaycan
hükümet sistemi karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır. Yapılan tespitler
sistemin ülkemize uygunluğu açısından da bize ışık tutabilir.
1
Hürriyet Gazetesi
, 23 Nisan 1987, s.13.
2
Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi (TBMMTD), Dönem 21, Yasama
Yılı 2, Ankara 1999, C.13, s. 28.
3
Burhan, Kuzu, “Türkiye İçin Başkanlık Hükümeti”,
Amme İdaresi Dergisi
, C.29,
S.3, Ankara 1996, s. 57-85; Burhan Kuzu,
Türkiye İçin Başkanlık Sistemi,
Fakülteler
Matbaası, İstanbul 1997, s.76-98.
4
Ali Sirmen, “Başkanlık Sistemi”,
Cumhuriyet Gazetesi,
11 Aralık 2004, s. 4.
5
Milliyet Gazetesi,
11 Aralık 2004; “Başbakan ile Gündem”, ATV, 18 Nisan 2010;
http://www.Sabah.com.tr., ( Erişim tarihi, 19 Nisan 2010).
6
Haluk K. Yavuz, Türkiye’de
Siyasal Sistem Arayışı ve Yürütmenin Güçlendirilmesi,
Seçkin Yayınevi, Ankara 2000, s. 85; Attila Özer,
Başkanlık Hükümeti Sistemi ve Bu
Sistemin Türkiye Açısından Uygulanabilirliği
, Ankara 1998, s. 99-100.
7
Levent Gönenç, “Türkiye’de Hükümet Sistemi Değişikliği Tartışmaları:
Olanaklar ve Olasılıklar Üzerine Bir Çalışma Notu”,
Başkanlık Sistemi,
Türkiye
Barolar Birliği Yayınları, Ankara 2005, s. 1-13.
8
Hükümet sistemleri hakkında bkz. Mehmet Turhan,
Hükümet Sistemleri ve 1982
Anayasası,
Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, No: 9, Diyarbakır
1989; Erdal Onar, “Türkiye’nin Başkanlık ve Yarı Başkanlık Sistemine Geçmesi
Düşünülmeli midir?”,
Başkanlık Sistemi,
Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Ankara
2005, s.72-78; Kemal Gözler,
Anayasa Hukukuna Giriş,
Ekin Basın Yayın Dağıtım,
Bursa 2008, s. 82-108. Yarı başkanlık sistemi hakkında bkz., Maurice Duverger,
Seçimle Gelen Krallar,
(Çev: Necati Erkurt), Konuk Yayınları, Ankara 1975, s. 18-25.