88 / 465
TBB Dergisi 2012 (103)
Fatih ÖZKUL
87
I. BAŞKANLIK SİSTEMİ HAKKINDA GENEL BİLGİLER
Bir ülkedeki hükümet sistemini incelerken, yasama ve yürütme
organları arasındaki ilişkilerin tespiti bizi o ülkenin hükümet sistemi-
ne ulaştıracaktır. Tabii ki incelemede demokratik bir yapının, yani ge-
nel kabule göre etkili bir siyasal çoğunluk ve katılımın bulunduğunu,
yargının yasama ve yürütmenin dışında bağımsız bir erk olarak varol-
duğunu kabul etmemiz gerekir.
Eğer bir ülkede yasama ve yürütmenin halk tarafından seçim yolu
ile oluştuğunu tespit etmiş isek, burada çifte meşruiyet olduğunu da
belirlemiş oluruz. Bu sistemde yasama ve yürütme sabit bir görev sü-
resine sahipse karşımıza başkanlık sistemi çıkar.
9
Başkanlık sisteminin
en bilinen örneği ABD’deki sistemdir. Sistemin önemli bir özelliği ve
parlamenter rejimden farkı, yasama ve yürütme organlarının birbir-
lerinin hukuki varlıklarına son verememeleridir. Bu sistemde başkan
ve yasama organı halk tarafından genel oyla, ayrı ayrı sabit süreler
için seçilmekte ve bu süre içinde diğer organ karşısındaki bağımsız
varlıklarını sürdürebilmektedirler. Başkanlık sisteminde yasama ve
yürütmenin karşılıklı olarak birbirlerini etkileme yolları vardır. Fakat
bu yollar, organlardan birine diğerinin hukuki varlığına son verme
yetkisi vermez.
10
Başkanlık sistemi taraftarları bu sistemin güçlü, istikrarlı ve uyum-
lu bir yürütme organının oluşmasına yol açacağını, yasama organının
kanun yapma ve yürütmeyi denetleme işlevini daha bağımsız ve etkin
bir biçimde yerine getirebileceğini ileri sürmektedirler. Yani bu siste-
min savunucuları, birbirlerinden politik olarak etkilenmeyen, bağım-
sız güçlü birer yürütme ve yasama organı arzulamaktadırlar.
11
Başkan-
lık sisteminde sabit süre için halk tarafından seçilen başkan, istisnai bir
yol olan ve sadece ağır cezalık sorumluluğu gerektiren
“impeachment”
(azil) yolu dışında görevinden uzaklaştırılamaz. Yine başkanlık siste-
minde başkanın yanında görev alan sekreterler, parlamenter sistemde-
ki bakanların statüsünde değildirler. Başkanlık sisteminde bakanlar,
9
E. Gülgün Tosun – Tanju Tosun,
Başkanlık ve Yarı Başkanlık Sistemleri,
Alfa
Yayınları, İstanbul 1999, s. 56-58.
10
Ergun Özbudun, “Başkanlık Sistemi Tartışmaları”,
Başkanlık Sistemi,
Türkiye
Barolar Birliği Yayınları, Ankara 2005, s. 106.
11
Murat Yanık,
Başkanlık Sistemi ve Türkiye’de Uygulanabilirliği,
Alfa Yayınları,
İstanbul 1997, s. 92-99.