91 / 465
Başkanlık Sistemi Üzerine Amerika Birleşik Devletleri ve Azerbaycan Modeli Karşılaştırması
90
ABD dışındaki örneklerden yola çıkarak, başkanlık sisteminin ki-
şisel diktatörlüğe yol açacağını savunmak da abartmalı bir yaklaşım
olacaktır. Başkanın halk tarafından seçilmesi başkan için büyük bir
saygınlık ve meşruiyet kaynağıdır. Başkanlık sisteminin bir ülkede
sağlıklı şekilde yürüyüp yürümediğini doğru bir şekilde gözlemlemek
için, söz konusu ülkedeki demokratik siyasal kültürün niteliği, eko-
nomik gelişmişlik ve siyasal mücadelenin kutuplaşmış olup olmadığı
gibi etkenler de inceleme altına alınmalıdır.
21
Bu genel bilgilerden sonra ABD ve Azerbaycan hükümet sistem-
lerini, başkanın seçim şeklini, yetkilerini (bu başlık altında sorumlulu-
ğunu), yasama organlarının yetkilerini ana başlıkları ile ve karşılaştır-
malı olarak incelemeye geçebiliriz.
II. BAŞKANIN SEÇİMİ
A. ABD’DE BAŞKANIN SEÇİMİ
Başkanın seçimi başkanlık sisteminin en karakteristik özellikle-
rinden birisidir. Yürütmenin başı olan başkanın halk tarafından se-
çilmesi, sistemin tartışmasız biçimde zorunlu özelliğidir.
22
Başkanın
halk tarafından seçilmesi başkana faaliyetlerinde büyük bir özgüven
ve meşruiyet kazandırır. Hem devletin hem de hükümetin başı olarak
yürütme organını oluşturan başkan, varlığını meclis iradesine borçlu
değildir. Meşruluğun kaynağı halktır.
Yukarıda da belirtildiği gibi ABD, başkanlık sisteminin en bili-
nen örneğidir. Amerikalılar başkanlık rejimini Philadelphia Kurucu
Meclisi’nde 1787 Anayasası ile oluşturmuşlardır.
23
ABD, sistemini
oluştururken, İngiltere’de uygulanan sınırlı monarşiden etkilenmiş-
tir. Monarkın yerine seçimle gelen başkanı koymuştur. 1787 ABD
Anayasası’nı hazırlayanlar, İngiltere’ye karşı giriştikleri bağımsızlık
mücadelesinde yasama ve yürütme organına karşı güvensizlik duy-
21
Pınar Akçalı, “Siyasal İstikrar ve Başkanlık Sistemi: Amerika Birleşik Devletleri
Örneği”,
Başkanlık Sistemi ve Türkiye,
Kalkedon Yayınları, İstanbul 2007, s. 73-79.
22
Uluşahin, 1999, s. 30.
23
Erdoğan Teziç
, Anayasa Hukuku,
Beta Yayınları, İstanbul 2006, s. 429.