TBB Dergisi 105. Sayı

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları

484

“Askeri Yargıtay İçtihatları Birleştirme Kurulunca kabul edilen 26 Şubat

1965 tarih ve 1965/2-1 sayılı karar uyarınca; ceza uygulaması yönünden,

bir kişinin kıtaya katıldıktan sonra asker olarak kabul edileceğini bildirmek-

tedir.

Ayrıca Askeri Yargıtay İçtihatları Birleştirme Kurulu tarafından kabul edi-

len 20 Haziran 1975 tarih ve 1975/6-4 sayılı kararda şunlar açıklanmakta-

dır: Askeri Ceza Kanunu’nun 63. maddesindeki suçların failleri asker kişi

sayılamaz ve bu suçlar, kişi kıtaya katıldıktan sonra askerlik sıfatı kazandı-

ğından dolayı sırf askeri suç niteliğinde değildir (…)”

E. Anayasa Mahkemesi İçtihadı

50. 7 Ekim 2009 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan 7 Mayıs 2009

tarihli kararıyla Anayasa Mahkemesi, askeri hâkimlere ilişkin 353

sayılı kanunun 2. maddesinde ve 357 sayılı kanunun 12 ile 16. mad-

delerindeki kimi düzenlemeleri iptal etmiştir. Mahkeme bu kara-

rıyla, bir subayın askeri mahkemelerin yargılama sürecine dâhil

edilmesini, Anayasa’nın 138 ve 140. maddelerine dayanan mahke-

melerin bağımsızlığı ilkesine aykırı olduğuna hükmetmiştir. Ayrı-

ca mahkeme, askeri hâkimleri askeri disipline tabi tutan ve onları

sicil notunun konusu yapan

düzenlemelerin yukarıda adı geçen

ilkeyle bağdaşır görünemeyeceği kararına varmıştır.

Sözü edilen E. 2005/159, K. 2009/62 sayılı kararın gerekçesi şu şekildedir

(ç. n.):

Askeri mahkemelerde görevli hâkim üyeler Milli Savunma Bakanı, Başbakan ve Cumhurbaş-

kanı tarafından üçlü kararname ile atanırken, 353 sayılı Yasa kurallarına göre subay üyeler,

askeri mahkemelerin kurulu olduğu komutanlıklardaki en üst komutan veya askeri kurum

amiri tarafından her yılın Aralık ayında o mahkemenin yetkisine giren birlik ve kurum

mensupları arasından bir yıl süre ile değiştirilmemek üzere seçilerek görevlendirilmekte,

bunların görevlerini yapmalarına sürekli engeller çıktığında ise yerlerine başkaları seçilebil-

mektedir. Bu üyeler yargılama sürecinde hâkim üyelerin sahip oldukları yetkiye sahiptirler.

Öte yandan, askeri mahkemelerde görevlendirilen subay üyeler askeri hâkim olmadıkları ve

bu görevi asıl görevlerine ek olarak yerine getirdikleri için, bunlara mesleki sicil verilme-

mekte, yükselmeleri genel kurallara göre yapılmakta ve sicilleri askeri hiyerarşi içerisinde

kendi üstleri tarafından düzenlenmektedir.

Askeri mahkemelerde bulunan subay üyelerin hiyerarşik düzene bağlı olan görevlendiril-

me süreci, sicillerinin düzenlenmesi, disiplin cezası verilmesi gibi hususlar göz önünde

bulundurulduğunda; askeri mahkemelerde görev yaptıkları süre içerisinde de hiyerarşik

ilişkinin devam ettiği, bu durumda, hâkim olarak sahip olmaları gereken bağımsızlıkları-

nın meslekten hakim olmadıkça sağlanamayacağı sonucuna varılmıştır.