TBB Dergisi 106. Sayı

TBB Dergisi 2013 (106)

Cengiz Topel ÇİFTCİOĞLU

133

IV. ADALET VEYA EVRENSELLİK İLKESİ

Cezalandırmanın evrenselliğinden hareket eden bu ilke, bir başka

devletin yokluğunda ortak kültür değerlerine yönelik olarak işlenen bir

suçun insanlık yararına cezasız kalmaması için mülkilik, şahsilik veya

gerçeklik ilkelerine göre yetkili olmayan bir devletin sırf adaleti temin

etmek amacıyla kendini yetkili saymasıdır. Bu ilke TCK m.12/3’de dü-

zenlenmiştir. Buna göre; mağdur yabancı ise, suçun, Türk kanunlarına

göre aşağı sınırı üç yıldan az olmayan hapis cezasını gerektirmesi, suç-

luların geri verilmesi anlaşmasının bulunmaması veya geri verilme is-

teminin suçun işlendiği ülkenin veya failin vatandaşı olduğu devletin

hükûmeti tarafından kabul edilmemiş olması durumunda fail, Adalet

Bakanının istemi ile Türkiye’de yargılanır.

Bu ilkenin dayanağı, Grotius’un ifade ettiği ‘’ ya geri ver ya ceza-

landır ‘’ prensibidir. Yargı yetkisine dair diğer ilkelerde, suç ile devlet

arasında belli bir hukuki bağ bulunmasına karşın, evrensel yargı yet-

kisinde suç ile devlet arasında herhangi bir bağ yoktur.

Başlangıçta, korsanlara karşı etkin mücadele amacı ile benimsenen

evrensel yargı yetkisi gününümüzde uyuşturucu ticareti ve terörizme

karşı mücadele de yoğun biçimde uygulanmasının yanı sıra insan ti-

careti, göçmen kaçakcılığı ve kara para aklama suçları ile mücadelede

de uygulanmaktadır. Ayrıca bu ilkenin asıl önemi uluslararası suçla-

rın işlenmesi halinde uygulanabilir olmasından kaynaklanmaktadır.

Bu ilkeye ikame (başka devlet adına) yargı ilkesi adı da verilmektedir.

TCK m. 12/3’ün uygulanma şartları şunlardır:

1- Suçun işlendiği anda fail yabancı olmalıdır.

2- TCK m. 13’de sayılanlar dışında bir suç işlenmiş olmalıdır.

3- Suç, Türk kanunlarına göre aşağı sınırı üç yıldan az olmayan hapis

cezasını gerektirmelidir.

4- Mağdur yabancı olmalıdır.

5- Adalet Bakanının talebi gereklidir.

6- Geri verme mümkün olmamalıdır.

Demirbaş, s.165; Öztürk-Erdem, s.93; Özbek-Bacaksız-Doğan, s.45; Başlar, Kemal:

Türk Mahkeme Kararlarında Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Ankara, 2007, s.87 vd.

Demirbaş, s. 166; Aydın, s. 142.

Demirbaş, s. 166; Özbek- Bacaksız- Doğan, s. 45; Özgenç,

İzzet:Türk

Ceza Kanunu