263 / 473
Adalet Mülkün Temeli Midir?
262
Mülk, kelimesi ise devlet anlamında kullanılmaktadır. Devlet, un-
surları genel kabul görmüş bir terimdir. Devlet kısaca, sınırları belli bir
toprak parçası üzerinde egemen insan topluluğudur. Devlet, kendisini
meydana getiren kişilerden ayrı ve üstün bir iktidara sahiptir. Bu ik-
tidarın, güç kullanma yetkisine ve tekeline sahip olduğu düşünülecek
olursa, temel hak ve özgürlüklere müdahale edebilecek böyle bir üst
yapının sınırlarının mutlaka net olarak belirlenmiş olması gerekir. Bu-
nun aksi ise özellikle kişi hak ve hürriyetleri için ciddi tehlikeler ya-
ratabilir. Bu sebeple devlete, net olmayan nitelikler yüklemek, hak ve
özgürlükler açısından sakıncalı olabilir.
ADALET NEDİR?
Adalet kavramı, tarih boyunca üzerinde tartışmalar yapılmış,
tanımlanmaya çalışılmış bir kavramdır, fakat bu kavramın kesin bir
tanımı ilk çağlardan günümüze kadar henüz yapılamamıştır. Böyle
olmakla birlikte bu kavramın hukukla ilgili ve hatta hukukun da üze-
rinde yer aldığını savunanlar vardır.
1
Tarihsel süreç içerisinde pek çok
bilindik filozof bu kavramı kullanmış ve tanımlamaya çalışmıştır.
2
1
Aşağıda, tanım denemelerini verirken söz edeceğiz.
2
Sokrates, genel olarak adaleti bireysel bir erdem olarak ele almaktadır. Doğruluk,
iyilik, ahlak ve adaletin yasalara uymakla sağlanabileceğini; ayrıca bilgi ve
düşüncenin hem ahlakın, hem de adaletin temeli olduğunu söyleyen Sokrates,
adaleti, iyi olanı kötü olandan ayırma bilgisi olarak tanımlar.
Yıldız Karagöz, “Liberal Öğretide Adalet, Hak ve Özgürlük”,C.Ü. Sosyal Bilimler
Dergisi, Cilt:26, 2002, s. 269
Sokrat’a göre adalet, iyi olanı kötüden ayırma bilgisidir. Bu bilgi ise, hukuk
duygusunda belirginleşmektedir. Hukukun geçerliliği, adalet duygusunda aranır.
Anıl Çeçen, “Hukukta Norm ve Adalet”,
Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Dergisi,
Cilt:32, Sayı:1-4, 1975, s. 103
Platon’a göre adalet, insanlar için olduğu gibi, devlet yaşamının da en yüksek
erdemidir. Platon’a göre devlet, bütün topluma birden mutluluk sağlaması için
kurulmuştur. Platon, devlet düzeni içindeki adaleti, insanların kendi yeteneklerine
ve yetiştirilmelerine uygun davranması, toplumsal sınıflar arasındaki ayrımların
gereklerine uyması, kendilerine verilen görevleri yerine getirmesi, bunların
da ötesinde en önemlisi yönetici sınıfın işlerine karışmaması ve yönetici sınıfı
eleştirmemesişeklinde ortaya koyar. Yönetici sınıf, toplumu kendiliğinden
adalete uygun olarak yönettiği için, bunların işlerine karışmak en büyük suçtur.
Yani, Platon’a göre herkesin kendi işiyle uğraşması adalet, farklı sınıflara eş,it
davranmaya çalışmak ise adaletsizliktir.
Karagöz,
a.g.e.,
s. 269-270
Aristotales’e göre, yasalara uymamak, onu kendi çıkarlarına göre kullanmak
ve dolayısıyla bu şekilde bir eşitsizlik yaratmak adaletsizlik, yasalara uygun
davranmak ve eşitliği bozmamak ise adalettir.
Arslan Topakkaya, “Aristotales’te Adalet Kavramı”,
Uluslararası Sosyal Araştırma-
lar Dergisi,
Volume: 2/6, Winter, 2009, s. 629