265 / 473
Adalet Mülkün Temeli Midir?
264
Kılıç’a göre adalet, doğrudan hukuku tanımlayan bir değer olarak
hukukun meşruiyetini kuran iradeyi oluşturur. Öyle ki; “adil olmayan
kanun, kanun değildir” özdeyişiyle bu gerçek ifade edilmiştir.
6
Başka bir tanımlamaya göre adalet, zihniyetin başlıca rol oynadığı
bir fazilettir. İçtimai hayatın heyeti umumiyesi bakımından adalet, bir
sulh ve sükun nizamının şartıdır.
7
Müşahhas bir hareket tarzının adil
olduğu hakkındaki hüküm, bu hareket tarzının olması, yapılması la-
zım geldiğini tazammun etmektedir.
8
Yekta Güngör Özden’e göre adalet, insanlığın en büyük gıdası-
dır; adalet devletin, savunma da adaletin temelidir. Adalet toplumsal
bir namustur, insanlığın ikinci güneşidir. Adaletin herkesi gönendi-
recek biçimde gerçekleşmesi, mahkemelerin bağımsızlığı ve yargıç
güvencesiyle olur.
9
Uygur, adaleti maddi ve şekli adalet olarak ayırmış; maddi ada-
leti, belirli temel ilkelerin yerine getirilmesini talep eden adalet olarak
tanımlamıştır. Bu temel ilkeler ise insan hakları ve sosyal adalet ile il-
gili ilkeler olarak belirtilmiştir.
10
Maddi adalet anlayışı, başta anayasa
olmak üzere pozitif hukuk kurallarının adaletin ilkelerine uygun ol-
ması demektir. Şekli adalet ise, hukuk kurallarının kendileriyle değil,
bu kuralların uygulanması ile ilgili adalettir.
11
Esener’e göre, insanlığın çok eskiden beri arzuladığı bir duygu
olan, hukukun idealini ve amacını oluşturan adalet, esas anlamında
ahlaki vazifelerin yerine getirilmesidir.
12
Başka bir tanıma göre adalet,
adaletsizlik duygusunu doğuran nedenleri ortadan kaldırmak aksak-
lıkları düzeltmek ve adaletsizlik duygusunun doğmasını engellemek
şeklinde tanımlanabilir.
13
6
Muharrem Kılıç,
a.g.e.,
s. 53-54
7
Hans J. Wolff ve Orhan Münir Çağıl, “Hukuk Prensibi (Principium Iuris) Ola-
rak Adalete Dair”,
İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası,
Cilt:20, Sayı:1-4,
1955, s. 212
8
Wolff ve Çağıl,
a.g.e.,
s. 213
9
Yekta Güngör Özden, “Bağımsız Yargı ve Adalet”,
http://www.caginpolisi.com.tr/75/4.htm (13.06/2012)
10
Gülriz Uygur, “Adalet ve Hukuk Devleti”,
Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Dergisi,
Cilt:53, Sayı:3, 2004, s. 29-30
11
Uygur,
a.g.e.,
s. 30
12
Turhan Esener,
a.g.e.
, s. 51
13
Karagöz,
a.g.e.,
s. 272