223 / 505
Vatansızlığın Azaltılmasına Dair BM Sözleşmesi (1961) Karşısında Türk Vatandaşlığı Kanunu
222
GİRİŞ
“Birleşmiş Milletler Vatansızlığın Azaltılmasına Dair Sözleşme”
1
(bu çalışmada Sözleşme olarak anılacaktır) 30.08.1961’de New York’ta
bağıtlanmış; 13 Aralık 1975’te yürürlüğe girmiştir. Türkiye Sözleşme’yi
henüz onaylamamıştır. 12.06.2009 tarihinde yeni bir Vatandaşlık Ka-
nunu
2
(TVK) kabul edilmiştir. TVK’nun kabul edilmesini izleyen dö-
nemde, bir kanun tasarısı hazırlanarak Sözleşme’nin onaylanması
3
sü-
reci başlatılmıştır.
Tasarının gerekçesinde, “söz konusu uluslararası belgeyle, vatan-
sız kalma tehlikesi içinde bulunan kişilerin bir vatandaşlık edinmesi
ve vatandaşlığı kaybetme yoluyla vatansız kalacak olanların vatandaş-
lığının korunması teşvik edilmektedir. Vatansızlıkla sonuçlanabilecek
durumlarda, kişilerin vatandaşlıktan mahrum edilmemesi temel alın-
maktadır. (…) 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu da vatandaşlık
hukukunun esaslarından biri olan herkesin bir vatandaşlığının olması
suretiyle vatansızlığın önlenmesi anlayışını taşımaktadır. Kanun, bu
çerçevede Türk vatandaşlığını kaybettirme nedenlerini, önceki kanun-
lara kıyasla daha fazla sınırlandırmıştır. Bu kapsamda, Kanun’un ve
1961 tarihli Sözleşme’nin müşterek bir zemini paylaştığı görülmekte-
dir. Vatandaşlık hukukuna ilişkin anılan uluslararası sözleşme, Türk
Vatandaşlığı Kanunu’nun ortaya koyduğu düzenlemelere uygun ve
bu düzenlemeleri güçlendirecek bir muhteva taşımaktadır”, denil-
mektedir.
4
Tasarı’dan anlaşıldığı kadarıyla, vatansızlığın önlenmesi
1
Sözleşme’nin İngilizce metni için bkz. UnitedNations, Treaty Series, Vol.989, s.175.
Sözleşme30.05.2013tarihiitibarıyla51devlettarafındanonaylanmıştır.Budevletler
için bkz.
<http://treaties.un.org/pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=V-4&chapter=5&lang=en>, (30.05. 2013).
2
29.5.2009 tarih ve 5901 SK, RG, 12.6.2009, 27256. Bu kanunla 403 sayılı Türk Va-
tandaşlığı Kanunu (11.2.1964 tarih ve 403 SK, RG, 22.2.1964, 11638) yürürlükten
kaldırılmıştır.
3
Sözleşme’ye Katılımımızın Uygun Bulunduğuna Dair Kanun Tasarısı için bkz. <www2.
tbmm.gov.tr/d24/1/1-0397.pdf>, (29.5.2013). Tasarı’nın gerekçesi ve Dışişleri Komis-
yonu raporu için bkz. <
www.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem24/yil01/ss89.pdf>,
(29.5.2013).
4
Dışişleri Komisyonu Raporu’nda, “Sözleşme’nin, vatansız kalma tehlikesi içinde
bulunan kişilerin bir vatandaşlık edinmesinin ve vatandaşlığı kaybetme yoluyla
vatansız kalacak olanların vatandaşlığının korunmasının teşvik edilmesini sağ-
ladığı, herkesin bir vatandaşlığı olması ve Türk vatandaşlığını kaybetme neden-
lerini sınırlandırması esaslarına dayanması bakımından 5901 sayılı Türk Vatan-
daşlığı Kanunu ile görüşülmekte olan Sözleşme’nin aynı zemini paylaştığı” ifade
edilmiştir: 5.12.2011 tarih ve Esas No: 1/397, Karar No: 82 sayılı Dışişleri Komis-