TBB Dergisi 107. Sayı

227 / 505

Vatansızlığın Azaltılmasına Dair BM Sözleşmesi (1961) Karşısında Türk Vatandaşlığı Kanunu 226
bul edilen tavsiyelerle hükümetlere öğütler vermek; ikincisi ise, vatan-
sızlığı ortadan kaldırmak veya azaltmak için çok taraflı antlaşmalar
yapmaktır.16
Birleşmiş Milletler Vatansızların Hukukî Durumu Hakkında Söz-
leşme (1954)17 de bu uluslararası antlaşmalardan biridir. Anılan söz-
leşme, vatansızlık hallerini ortadan kaldırmaya yönelik herhangi bir
hüküm içermeden, vatansızlara tanınacak hakları düzenlemiştir.18
Birleşmiş Milletler bünyesinde hazırlanan Bazı Vatansızlık Halleri
Hakkında Protokol (1930)19 (m. 1) ile Vatansızlık Hallerinin Sayısının
Azaltılmasına Dair Sözleşme (1973)20 (m. 1-3), doğumla meydana ge-
len vatansızlığı önlemeye yönelik hükümler içermektedir.21
Çalışma konumuz olan Sözleşme’de ise, doğumla ortaya çıkan va-
tansızlığın önlenmesine yönelik hükümler bulunduğu gibi, sonradan
ortaya çıkan vatansızlık hallerine yönelik hükümler de bulunmakta-
dır.22 Sözleşme, vatansızlık durumlarının ortaya çıkmasını önleyen bir
mekanizma kurarak vatandaşlık hakkını korumayı amaçlamakta olup,
bu sözleşme ile taraf devletler, vatandaşlığın kaybı sonucu doğuracak
vatandaşlıkla ilişki kesilme biçimlerini önlemeye teşvik edilmiştir.23
16 Altuğ, Y.: “Vatansızlar Hakkında İki Birleşmiş Milletler Sözleşmesi”, İstanbul Üni-
versitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, İstanbul 1963, C.29, S.1-2, s.204.
17 Sözleşmenin İngilizce metni için bkz. United Nations, Treaty Series, Vol.360, s.117.
Türkiye, sözleşmeyi henüz onaylamamış olmakla birlikte, 2011 yılında, Sözleşme’nin
Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna İlişkin Kanun Tasarısı hazırlamıştır. Tasarı
için bkz. , (30.5.2013).
18 Sözleşmede düzenlenen haklar hakkında bkz. Altuğ, s. 207-208; Batchelor, C.A.:
“Stateless Persons: Some Gaps in International Protection”, International Journal of
Refugee, 1995, Vol.7, No.2, s. 245-249, (Stateless Persons).
19 Protokol’ün İngilizce metni için bkz. Protocol Relating to a Certain Case of Sta-
telessness, League of Nations, Treaty Series, Vol.179, p.115.
un.org/Pages/ LONViewDetails.aspx?src=LON&id=511&lang=en> (30.5.2013).
Protokol’ün ilk maddesine göre, vatandaşlığının kazanılmasını yalnızca kendi
ülkesinde doğum esası ile sınırlandırmamış bir devletin ülkesinde, o devletin
vatandaşı olan bir anneden ve vatansız ya da vatandaşlığı tespit edilemeyen bir
babadan doğan çocuk, belirtilen devletin vatandaşlığına sahip olacaktır.
20 13.9.1973’te Bern’de imzalanan sözleşmeyi, Türkiye, 17.4.1975 tarih ve 1883 SK ile
uygun bulmuştur. Bkz. RG, 4.5.1975, 15226.
21 Sözleşmenin ilk maddesine göre, “Âkit Devletlerden birinin vatandaşı olan bir
kadının çocuğu, vatansız kalması halinde, doğumla anasının vatandaşlığını kaza-
nır” (m.1/ilk cümle).
22 Sözleşme’nin başlangıçta, fiilî vatansızları da kapsamına alması düşünülmüşse
de, daha sonra, vatansız tanımını bu kadar genişletmenin uygun olmayacağına
karar verilmiştir: Batchelor, (Stateless Persons), s.252.
23 Batchelor, C. A.: “Transforming International Legal Principles Into National Law: