TBB Dergisi 107. Sayı

TBB Dergisi 2013 (107)

Nimet ÖZBEK HADİMOĞLU / Barış TEKSOY

225

lir. Ayrıca, kimlik kartı, pasaport

gibi belgeleri edinmesi zordur. Bu

nedenlerle, Birleşmiş Milletler

ve Avrupa Konseyi bünyesinde ha-

zırlanan çeşitli düzenlemelerle

vatansızlık halleri azaltılmaya veya

önlenmeye çalışılmaktadır.

II. VATANSIZLIK KONULU MİLLETLERARASI

SÖZLEŞMELER BAĞLAMINDA VATANSIZLIĞIN

AZALTILMASINA DAİR SÖZLEŞME

Çeşitli tarihlerde imzalanan sözleşmeler ile bir yandan vatansızlık

azaltılmaya, diğer yandan vatansızların hukukî statüleri güçlendiril-

meye çalışılmaktadır. Birleşmiş Milletler, vatansızlığı kaldırmak için

iki yol izlemiştir. Birincisi, Ekonomik ve Sosyal Konsey tarafından ka-

Pasaport kural olarak kişinin uyrukluk bağıyla bağlı olduğu devlet tarafından va-

tandaşlarına verilmekle birlikte, Pasaport Kanunu’nda (15.7.1950 tarih ve 5682 SK,

RG, 24.7.1950, 7564) yabancılara mahsus damgalı pasaportların Türk yetkili ma-

kamlarınca da verilebileceği düzenlenmiştir. Bu hükme göre “Tabiiyetsiz bulunan

veya tabiiyet durumlarının muntazam bulunmaması hasebiyle ikamet ve seyahat-

leri bakımından fiilen tabiiyetsizlere tatbik edilen muamelelere tabi tutulmasında

İçişleri Bakanlığınca zaruret görülen kimselere icabında mezkür Bakanlığın alaca-

ğı kararla “yabancılara mahsus” damgasını taşıyan ve Türk vatandaşlığını iktisap

bakımından her hangi bir manayı veya hamili lehine her hangi bir hak iktisabını

tazammun etmiyen bir pasaport verilir” (m. 18). Pasaport Kanunu’nun bu hük-

mü Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (4.4.2013 tarih ve 6458 SK, RG,

11.4.2013, 28615) ile yürürlükten kaldırılacak hükümler arasında değildir. Anılan

Kanun’da vatansızlar, vatansız kişi kimlik belgesi almakla yükümlü kılınmıştır

(m. 50). Bu hüküm, Kanun’un yayımı tarihinden bir yıl sonra yürürlüğe girecek

olan hükümler arasında yer almaktadır.

Birleşmiş Milletler bünyesinde vatansızlığa ilişkin çeşitli sözleşmeler bulunmak-

tadır. Bu konuda bkz. Başlık (II).

Avrupa Konseyi bünyesinde hazırlanmış olan Devlet Halefiyeti Halinde Vatansız-

lığın Önlenmesi Sözleşmesi’nde [Council of Europe Convention on the Avoidance

of Statelesness in Relation to State Succession, Strasbourg 2006, Sözleşme’nin İngi-

lizce metni için bkz.

<http://conventions.coe.int/

Treaty/en/Treaties/Html/200.

htm>, (30.5.2013)] terk ve ilhak sonucu vatansız kalacak kişilere ilişkin hüküm-

ler bulunmaktadır (m. 5/1-a, m. 5/1-b, m.6 ve m. 9). Hükümlerin Türkçe çeviri-

si için Güngör, (Tâbiiyet), s. 36-37, dn.153. Avrupa Konseyi Avrupa Vatandaşlık

Sözleşmesi’nde her taraf devletin uyrukluğa ilişkin kuralları arasında “vatansız-

lıktan kaçınılmalıdır” ilkesi yer almaktadır (m. 4/1-b). Sözleşme’nin İngilizce met-

ni için bkz.

<http://conventions.coe.int/Treaty/en/Treaties/Html/166.htm

(30.5. 2013); Sözleşmenin Türkçe metni için bkz. Aybay, (Vatandaşlık), s. 449-461.

Sözleşme hakkında ayrıntılı inceleme için bkz. Güngör, G.: “Avrupa Vatandaşlık

Sözleşmesi’,

MHB, Yılmaz Altuğ’a Armağan Özel Sayısı

, İstanbul 1997-1998, Y. 17-

18, S. 1-2, s. 229-250, (AVS); Tanrıbilir, F. B.: “Avrupa Vatandaşlık Sözleşmesi ve

Türk Hukuku”,

MHB, Prof. Dr. Ergin Nomer’e Armağan

, İstanbul 2002, Y. 22, S. 2,

s.791-818.