299 / 485
Eşin Rızası
298
olan düzenlemede, eşin rızasının alınmadığı durumlarda, düzenleme-
ye aykırı hareket edenlerin, fiillerinin daha ağır bir cezayı gerektirme-
mesi koşuluyla ağır para cezasına çarptırılacakları yer almaktaydı. Bu-
nunla birlikte 2008 yılında yapılan değişiklikle bu madde kaldırılmış
ve yerine başka bir yaptırım düzenlenmemiştir.
Kanun’da eşin rızasını almadan bu tıbbi müdahaleleri gerçekleşti-
ren kişi için cezai bir yaptırım öngörülmüş olmamakla birlikte, kendi-
sinin rızası alınmadan eşine bu müdahalelerde bulunulan kişi (eşinin
gebeliğine son verilen ya da eşi sterilizasyon işlemine tabi tutulan), uğ-
radığı manevi zararın giderimini tıbbi müdahaleyi gerçekleştirenden
talep edebilecektir. Benzer şekilde kendi rızasını almaksızın bu işlem-
leri yaptıran eşinden de uğradığı zararın giderimini talep etmesinin
önünde bir engel bulunmamaktadır. Hatta eşlerden birinin diğerinin
rızasını almaksızın bu işlemlerden birini yaptırması, genel boşanma
sebebi çerçevesinde değerlendirilebilir.
Ancak bu söylenenlerin hiçbiri NPHK’un 6. maddesinde düzen-
lenen eşin rızasının arandığı halleri haklı gösterecek nitelikte değil-
dir. Öncelikle 24.05.1983 tarihinde kabul edilen bu Kanun, 743 sayılı
yürürlükten kalkan Medeni Kanun döneminin izlerini taşımaktadır.
Yukarıda çeşitli vesilelerle değinildiği üzere, 4721 sayılı TMK’nu ise
kadın-erkek eşitliği gözetilmek suretiyle kaleme alınmıştır. Bu açıdan
bakıldığında NPHK’un kabulünden sonra, yasa koyucu cinsiyet eşitli-
ği konusunda ciddi anlamda yaklaşım değiştirmiştir.
Ayrıca NPHK’un 6. maddesinde yer alan eşin rızasıyla ilgili dü-
zenleme, başta Anayasa olmak üzere, pek çok normla çelişir nitelikte-
dir. Anayasa’nın 17/2. maddesinde
“Tıbbi zorunluluklar ve kanunda ya-
zılı haller dışında, kişinin vücut bütünlüğüne dokunulamaz, rızası olmadan
bilimsel ve tıbbi deneylere tabi tutulamaz.”
düzenlemesi yer almaktadır.
Türkiye Cumhuriyeti’nin usulüne uygun şekilde kabul ettiği Biyolo-
ji ve Tıbbın Uygulanması Bakımından İnsan Hakları ve İnsan Haysi-
yetinin Korunması Sözleşmesi’nin 5/1. maddesinde
“Sağlık alanında
herhangi bir müdahale, ilgili kişinin bu müdahaleye
özgürce ve bilgilen-
dirilmiş bir şekilde muvafakat etmesinden sonra yapılabilir.” kuralı
bulunmaktadır.
Ayrıca Hasta Hakları Yönetmeliği’nin 22. maddesinde,
“Kanunda
gösterilen istisnalar hariç olmak üzere, kimse, rızası olmaksızın ve verdiği rı-