301 / 485
Eşin Rızası
300
rızasının arandığı haller çalışmanın ilk iki bölümünü oluşturmuş ve
ardından NPHK’da eşin rızasının arandığı durumların incelemesine
geçilmiştir. Konuya kronolojik açıdan yaklaşılacak olursa, TBK’da
düzenlenen eşin rızasının arandığı haller, en yakın tarihli düzenle-
melerdir.
NPHK’da düzenlenen ve gebeliğin sona erdirilmesi için aranan
kocanın rızası dışında, eşin rızasının arandığı her yerde kadın-erkek
eşitliği gözetilmiştir. Yasa koyucu eşler arasında cinsiyet ayrımı yap-
maksızın, birinin iradesini diğerinin denetimine sunmuştur. Eşin rıza-
sının bir hukuki işlem (TMK ve TBK’daki düzenlemeler) için arandığı
hallerin neredeyse tamamında (TMK’nun 229. maddesi hariç), bu rıza
işlem için bir geçerlilik unsuru olarak düzenlenmiştir.
Rızanın aranma anına ilişkin genel bir kuraldan söz edilebilmesi
mümkün değildir. Eşin rızasının verilme anına ilişkin özel bir vurgu
olmayan normlar açısından (TBK’nun 584. maddesinin aksine), rıza-
nın hem izin hem de icazet olarak verilebileceği kabul olunmaktadır.
Zira yasa koyucu eşin rızasını bazı yerlerde sadece izni kapsayacak şe-
kilde dar, bazı yerlerde ise hem izni hem de icazeti kapsayacak şekilde
geniş anlamda kullanmıştır. Kefalet sözleşmesi için aranan eşin rıza-
sında dar anlamda kullanım, TMK’da eşin rızasının arandığı hallerde
ise geniş anlamda kullanım örnekleri oluşmaktadır.
Benzer şekilde eşin rızasının verilme şekline ilişkin ortak bir kural-
dan da söz edilebilmesi mümkün değildir. Yasa koyucu TBK’nun 584.
maddesinde eşin rızasının sadece zaman açısından değil, şekil açısın-
dan da sınırını -yazılılık kriteriyle- çizdiği halde; taşınmaz mülkiyetini
doğrudan ilgilendiren bazı düzenlemeler de bile (TMK’nun 194. veya
199. maddelerinde olduğu gibi) rızanın verilme şekline ilişkin bir açık-
lık getirmemiştir.
Yasa koyucunun eşin rızasını aradığı her halin yerinde olduğu-
nu söylemek nasıl mümkün değilse, bunun tersinin de doğru olma-
dığı açıktır. Önemli olan evli kişilerin her türlü işlemi yapmaya ehil
olduklarının kural, eşin rızasının arandığı hallerin ise istisna olduğu
gerçeğidir. Bu ön kabul, eşin rızasının arandığı hallerin kıyas yoluyla
genişletilemeyeceğinin de garantisidir. Demek ki eşin rızasının bir hu-
kuki işlemin geçerlilik unsuru yapıldığı tüm haller yasal istisnalardır.