447 / 485
Uluslararası İnşaat Sözleşmelerinin Hazırlanması ve Uygulanması Süreci
446
Global ölçekte altyapı ihtiyacı her geçen gün artmakla birlikte,
dünya çapında altyapı alanında yeni inşaat ve bakım faaliyetleri için
gereken fonları bulmakta genel olarak güçlük çekildiği gözlenmekte-
dir. Bu durum karşısında yeni bir finansman yöntemi olarak, altyapı
yatırımlarının finansmanında ve alt yapı hizmetlerinin yürütülmesin-
de kamu-özel sektör ortaklığı (Public-Private Partnership) modeline
daha fazla işlerlik kazandırmak güncel bir çözüm yolu olarak ortaya
çıkmaktadır.
FIDIC tarafından 1999 yılında yayınlanan 5’inci baskı yeni
kırmızı,sarı ve gümüş renkli kitapların (genel ve özel şartnamelerin),
diğer bir deyişle standart sözleşme formlarının, geçmişte olduğundan
daha fazla olarak inşaat riskini müteahhite yüklediği görülmektedir.
Ancak Asya, Afrika ve Latin Amerika ülkelerinin çoğunda halen 1987
yılında yayınlanan 4’üncü baskı kırmızı kitap, inşaat sözleşmelerinin
hazırlanmasında ve uluslararası ihalelerde yaygın olarak kullanılmak-
ta olup; yeni baskı FIDIC tip şartnamelerinin bu eski baskı versiyonu-
nun tamamen yerini almasının biraz daha zaman alacağı anlaşılmak-
tadır.
Modern bir ihale sistemi, başvuran isteklilerin etkili bir ön yeter-
lilik değerlendirrnesine alınmasıyla başlamalı ve yüksek kaliteli ihale
dökümanlarına dayanan bir ihale prosedürü ve işveren ile müteahhit
arasında gelecekteki muhtemel riskleri adil olarak dağıtan dengeli söz-
leşme şartları ile devam etmelidir.
İnşaat projelerine ilişkin uyuşmazlıkların hızlı, hatta mümkün-
se çıktığı anda şantiyede çözülebilmesini temin edebilecek alternatif
uyuşmazlık çözüm mekanizmalarına, özellikle de uluslararası inşaat
projelerinde inşaat sanayinin özel ihtiyacı bulunmaktadır.
Günümüzdeki uygulamada ihracat kredisi sigortası şirketlerinin
sağladığı sigortaların kapsamı politik ve ticari riskler ile sınırlı olup;
çevresel, sosyal ve kültürel riskleri azaltma kapasiteleri ihmal edile-
bilir düzeydedir. Geleneksel inşaat faaliyeti, işverenlerin ve onların
müşavir mühendislerinin belirlediği teknik kriterlere ve şartlara daya-
nan talimatları yerine getirdiği için, müteahhitin inşaat işinin çevresel
boyutlarını etkileme kapasitesi, üçüncü taraflar tarafından hazırlanan
ihale dökümanları ve dizaynlar (çizimler) ile inşaatın yapılmakta ol-
duğu yabancı ülkedeki ulusal mevzuat ile sınırlıdır.