183 / 441
Ceza Hukukunda Yanılma Kavramı ve Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Yanılma
182
Bilmemeyi de içine alacak şekilde, gerçeğin bilinmemesi veya yete-
ri derecede bilinmemesi nedeniyle iradenin yanlış şekilde oluştuğu ya-
nılma; şüphe, bilmeme ve sapma kavramlarından sonuçları itibarıyla
farklı bir kavramdır. Yanılma türlerinden şahısta yanılma, sapma tür-
lerinden olan hedefte sapmadan farklılıklar arz etmektedir. Nitekim,
şahısta yanılma iradenin oluşma aşamasında söz konusu iken, hedefte
sağma iradenin oluşumundan sonraki aşamada mevcut olacaktır.
Yanılma temel olarak karşımıza iki şekilde çıkabilir;
a. Fail, işlediği fiili cezalandıran bir kuralın bulunduğu konusunda
bilgi sahibi değildir veya mevcut bir kuralın uygulama alanını yanlış
değerlendirmiştir. Bu durumda; hukuki yanılma veya yasak yanılgı-
sından bahsedilmektedir.
b. Fail suçu oluşturan maddi unsurlarda, nitelikli hallerde veya
hukuka uygunluk nedenlerinden yanılma halindedir ki bu duruma da
fiili yanılma veya genel olarak tipte yanılma denmektedir.
5237 sayılı TCK’nın yürürlüğe girmesi ile beraber Türk ceza hu-
kuku öğretisinde hukuki – fiili yanılma veya yasak yanılgısı – tipte
yanılma kavramları incelenmekle beraber, yanılmanın ceza sorumlu-
luğuna etkisinin esas alındığı bir dizge ile incelendiği görülmektedir.
Bu kapsamda da, kusuru kaldıran yanılma ile kastı kaldıran yanılma
hâlleri incelenmektedir.
Hukuki yanılma başlığı altında değerlendirebileceğimiz “kanunu
bilmemek mazeret sayılmaz” kuralı, TCK’nın 4’üncü maddesinde, se-
lefi olan 765 sayılı TCK’na göre farklı şekilde düzenlenmiştir. Zira 765
sayılı TCK’nın 44’üncü maddesinde “kanunu bilmemek mazeret sayıl-
maz” denirken, 5237 sayılı TCK’da “ceza kanunlarını bilmemek maze-
ret sayılmaz.” denilmek suretiyle, mazeret kabul edilmeyecek hukuki
yanılmanın alanı daraltılmıştır.
TCK’nın 30’uncu maddesine 5377 sayılı Kanunla 4’üncü fıkra ola-
rak eklenen haksızlık yanılgısı veya yasak yanılgısında fail, işlediği
fiili yasaklayan bir normun varlığında veya söz konusu normun de-
ğerlendirilmesinde yanılgıya düşmektedir. Burada failin, işlediği fiilin
maddiyatına ilişkin bilgisi tamdır ancak fiiline hukuk düzeninin izin
verdiğini düşünmekte ve söz konusu fiille bir haksızlık oluşturdu-