32 / 533
TBB Dergisi 2014 (111)
Gülmelahat DOĞAN
31
me) daha adil olarak nitelenmektedir. TBK 138. madde uyarlamanın
mümkün olmadığı halde sözleşmeden dönmeyi borçlunun talebine
bağlamıştır. Bunun sonucu borçlu sadece uyarlama talep etmiş ise ve
bunun koşulları yoksa hakim sözleşmeden dönmeye karar veremeye-
cektir.
91
Hakimin sözleşmeyi uyarlamasında ve hukuk yargılamasında
tarafların iradesi önemli olduğundan, taraflar uyarlama istiyor ise söz-
leşmenin sona erdirilmesine karar vermemek gerekmektedir. Taraflar-
dan biri uyarlama isterken diğer taraf sözleşmenin sona erdirilmesini
istiyor ise hakim sözleşmenin ayakta tutulması esası çerçevesinde ön-
celikle sözleşmeyi uyarlamaya çalışır.
92
Ancak sözleşmenin her iki ta-
rafı da sözleşmenin sona erdirilmesini talep etmiş ise hakim sözleşme
içeriğinin değiştirilmesi yoluyla uyarlama yapamayacaktır. Aynı şe-
kilde taraflar sözleşmenin sürdürülmesini istiyor ise hakim sözleşme-
nin sona erdirilmesi yoluyla uyarlamaya karar veremeyecektir. Hakim
tarafların talepleriyle bağlı olacaktır. Bu nedenle sözleşmenin değişen
şartlara uyarlanmasını talep eden davacı tarafın hukuki taleplerini,
esas talep ve muhtemel talep şeklinde beyan etmesi yerinde olacaktır.
93
Sözleşmeden dönme, sözleşmenin uyarlanmasının en ağır şekli
olup, sıfıra uyarlama olarak nitelenmektedir. Bu durumda henüz ifa
edilmemiş asli ve yan edim yükümlülükleri sona erer ve yerine getiril-
miş edimler ise geri istenecektir.
94
Sözleşmenin feshinde ise, fesih anına kadar olan borçlar fesihten
etkilenmeyecek, başka bir ifade ile fesih hakkının kullanılmasından ön-
ceki dönemde tarafların yerine getirdikleri edimlerin iadesi gerekme-
yecek, fesihten sonra borç ilişkisi ortadan kalkacaktır.
95
İade talebi an-
cak fesihten sonra yerine getirilmiş bir edim varsa mümkün olacaktır.
96
Hakimin sözleşmenin vaktinden önce feshine ya da uyarlama ta-
lebinin reddi ile aynen muhafazana ilişkin kararı olumsuz uyarlama
olarak isimlendirilmektedir.
97
91
Kılıçoğlu Ahmet, age, s.259.
92
Arat Ayşe, age, s.194-195., Baysal Başak, Sözleşmenin Uyarlanması, s. 259-260.
93
Kaplan İbrahim, Hakimin Müdahalesi, s.155.
94
Baysal Başak, Sözleşmenin Uyarlanması, s. 258.
95
Buz Vedat, Borçlunun Temerrüdünde Sözleşmeden Dönme, 1. Baskı, Ankara
1998, s.82.
96
Baysal Başak, Sözleşmenin Uyarlanması, s.260.
97
Eren F.,age, s.486.