31 / 533
Aşırı İfa Güçlüğü Nedeniyle Sözleşmenin Değişen Koşullara Uyarlanması
30
madde
86
ve gerekçesinin birlikte değerlendirilmesi sonucu uyarlama
hakkının mahkeme önünde kullanılması gerekmeyen yenilik doğuran
bir hak olduğunu belirtmektedir.
87
Ancak bizim de katıldığımız görüşe
göre uyarlama hakkı mutlaka mahkemeye başvurup, dava açılarak kul-
lanılmalıdır. Böylece en baştan hakimin denetimi sağlanmış olur.
88
Kap-
lan hakim tarafından sözleşmeye konu edimin kapsamının daraltılması,
yükseltilmesi yoluyla sözleşmenin uyarlamasına karar verilebileceği
için, uyarlama tarzına göre somut olayda verilecek hakim kararının, ifa
hükmü, tespit hükmü veya inşai hüküm olarak nitelenebileceğini be-
lirtmektedir.
89
Kanımızca uyarlama hakkı ancak mahkemeye müracaat
sonucu, başka bir ifade ile hakim kararı ile kullanılacağından hakimin
kararı her durumda inşai, nitelikte, yenilik doğuran bir karardır.
Sözleşmenin değişen hal ve şartlara uyarlanması edimin arttırıl-
ması ya da eksiltilmesi, sürenin uzatılması ya da kısaltılmasına ilişkin
uyarlama olumlu uyarlama olarak da isimlendirilmektedir.
90
B. Sözleşmenin Sona Erdirilmesi
Sözleşmenin sona erdirilmesi de bir tür uyarlamadır. Uzun süreli
sözleşmelerde yerine getirilmiş edimlerin sonucu bakımından ileriye
etkili (fesih), kısa süreli sözleşmelerde ise geriye etkili sona erme (dön-
çerçevesinde hakimin takdir yetkisinden söz edilmek yerine, bu hakkın mutlaka
dava yoluyla kullanılması zorunlu olmayan yenilik doğurucu haklar içerdiği göz
önünde tutularak, yüklenicinin hangi seçimlik haklarını ve hangi sıraya uyarak
kullanabileceği belirtilmiştir. Buna göre yüklenici, fıkrada öngörülen koşullar
gerçekleşmişse, önce sözleşmenin yeni koşullara uyarlanmasını isteme hakkını
kullanabilecektir. Yüklenici aynı fıkrada kendisine tanınan sözleşmeden dönme
hakkını ise, ancak şu koşullardan biri gerçekleşirse kullanabilecektir:….”
86
TBK 480. Madde : “Bedel götürü olarak belirlenmişse yüklenici, eseri o bedelle
meydana getirmekle yükümlüdür. Eser, öngörülenden fazla emek ve masrafı ge-
rektirmiş olsa bile yüklenici, belirlenen bedelin artırılmasını isteyemez.
Ancak, başlangıçta öngörülemeyen veya öngörülebilip de taraflarca göz önünde
tutulmayan durumlar, taraflarca belirlenen götürü bedel ile eserin yapılmasına
engel olur veya son derece güçleştirirse yüklenici, hâkimden sözleşmenin yeni
koşullara uyarlanmasını isteme, bu mümkün olmadığı veya karşı taraftan bekle-
nemediği takdirde sözleşmeden dönme hakkına sahiptir. Dürüstlük kurallarının
gerektirdiği durumlarda yüklenici, ancak fesih hakkını kullanabilir.
Eser, öngörülenden az emek ve masrafı gerektirmiş olsa bile işsahibi, belirlenen
bedelin tamamını ödemekle yükümlüdür.”
87
Baysal Başak,
“
İfa Güçlüğü”
,
s.139. ; Nomer, H. ; age, s.247.
88
Oğuzman Kemal/Öz Turgut, age, s. 207.
89
Kaplan İbrahim, Hakimin Müdahalesi, s.154.
90
Eren Fikret, age, 486.