29 / 533
Aşırı İfa Güçlüğü Nedeniyle Sözleşmenin Değişen Koşullara Uyarlanması
28
ya da sözleşmeden dönmeyi talep hakkı tanınmıştır. Borçluya tanınan
bu hakkın seçimlik bir hak olmadığı, çünkü TBK’nın 138. maddesinde
açıkça
“hakimden
sözleşmenin yeni koşullara uyarlanmasını isteme, bu
mümkün olmadığı takdirde sözleşmeden dönme hakkına sahiptir” dü-
zenlemesine yer verildiği belirtilmektedir. Maddede yer alan bu ifade,
somut olayda aşırı ifa güçlüğünün koşullarının bulunmasına rağmen,
sözleşmenin uyarlanmasının yararlar dengesine uygun olmaması, baş-
ka haksızlıklara yol açması olarak yorumlanmalıdır. Sözleşmenin yeni
koşullara uyarlanması, alacaklının hiç düşünmediği yeni mali yükler
ya da sürelere yol açacaksa, alacaklının sözleşmenin kurulması sırasın-
da bunu biliyor olması halinde sözleşmeyi akdetmeyeceği varsayılan
hallerde uyarlama yerine sözleşmeden dönmeye karar verilmelidir.
75
Doktrine göre, aşırı ifa güçlüğüne düşen taraf, kural olarak hakim-
den sadece sözleşmenin yeni koşullara uyarlanmasını istemeli, doğ-
rudan sözleşmeden dönmeyi talep etmemelidir. Ancak somut olayda
sözleşmenin uyarlanmasının mümkün olmadığı gösteren haklı neden-
ler varsa ancak o zaman sözleşmeden dönülebilecektir. Fakat hakimin
sözleşmeden dönmeye karar verebilmesi için davacının böyle bir ta-
lebinin bulunması şarttır. Davacı talebinde uyarlamanın mümkün ol-
maması halinde dönme hakkını kullanmak istediğini belirtmemişse ya
da doğrudan ve sadece dönme hakkını kullanmayı talep etmiş, ancak
hakim yaptığı incelemede uyarlamanın mümkün olduğunu görmüş
ise talebi aşarak kendiliğinden diğer hakkı uygulayamaz, davayı red-
detmesi gerekir. Ancak bu red, şartlar devam ettikçe reddedilen dava-
da öne sürülmeyen uyarlama ve sözleşmeden dönme talebi ile yeni bir
dava açılması engellemez.
76
Hakim uyarlama miktarı ve yöntemini belirlemede serbesttir, da-
vacının talep ettiği uyarlama tarzından farklı bir uyarlama yapmaya
yetkilidir. Burada sınırı belirleyen hakimin taraflar arasındaki çıkar
dengesine hakkaniyet ölçüsünde en uygun olan uyarlama yöntemi-
ni seçmesidir.
77
Hakim sözleşmenin değişen koşullara uyarlanmasına
karar verirse, sözleşmenin her iki tarafının menfaatini de göz önünde
bulundurarak, sözleşmenin amaç ve anlamına en uygun düşen uyar-
75
Kılıçoğlu Ahmet, age, s.259.
76
Oğuzman Kemal/Öz Turgut, age, s. 207.
77
Oğuzman Kemal /Öz Turgut, age, s. 208.