33 / 533
Aşırı İfa Güçlüğü Nedeniyle Sözleşmenin Değişen Koşullara Uyarlanması
32
TBK 138. madde ifadesi, borçlunun aşırı ifa güçlüğü sebebiyle
mahkemeye başvurmadan sözleşmeden dönme hakkının kullanıla-
bileceği şeklinde yorumlanabilecek ise de dönme hakkının da mah-
keme kanalıyla kullanılması yerinde olacaktır. Zira dönme hakkının
kullanılması sonucu karşı tarafın uyuşmazlığı mahkemeye taşınması
durumunda, hakimin somut olayda uyarlamanın mümkün olduğunu
tespit etmesi durumunda dönme geçersiz sayılacaktır.
98
C. Tazminat
Sözleşmenin sona erdirilmesi ağır bir tedbir olduğundan, şartların
değişmesinden kaynaklanan riskin dengeli bir şekilde paylaştırılması
amacıyla tazminata hükmedilebilmektedir. Kural olarak bir tazmina-
tın doğabilmesi için tazminat borçlusunun kusurlu olması gerekir. Bu
nedenle şartların değişmesi sebebiyle sözleşmenin sona erdirilmesin-
de doğan ödeme yükümü tazminattan ziyade, denkleştirme olarak ad-
landırılmaktadır. Sözleşme, tarafların kusuru nedeniyle değil, kendi
iradeleri dışında meydana gelen bir olay nedeniyle kararlaştırıldığı
gibi ifa edilememektedir. Sözleşme adaletini koruyabilmek amacıyla
yapılan sona erdirme, yine aynı sebeple bir ödeme (denkleştirme) yü-
kümü doğurmaktadır.
99
Bazı yazarlar da tazminat kavramı yerine, menfaatler dengesi-
nin sağlanmasını amaçlayan hakkaniyet bedelinden bahsetmektedir.
Sözleşmenin feshi ve sözleşmeden dönme halinde karşı tarafın da çı-
karları dikkate alınarak borçtan kurtulan tarafın belirli bir miktar öde-
mesi kararlaştırılabilir.
100
Bazı yazarlar ise bu tazminatı “risk paylaşım
bedeli”
101
olarak ifade etmektedir.
Her olay kendi şartları içinde değerlendirilir ve her olayda taz-
minata hükmetmek gerekmeyebilir. Tazminata hükmedilmesi halin-
de söz konusu tazminat, alacaklının sözleşmenin ifasına yönelik ola-
rak yaptığı masrafları karşılamalıdır. Örnek olarak yatırılan vergi ve
harçlar, yapılan sözleşmenin yerine getirilmesine yönelik başkalarıyla
yapılan sözleşmenin masrafları, hazırlıklar çerçevesinde alet ve işçi alı-
98
Oğuzman Kemal/Öz Turgut, age, s. 207.
99
Arat Ayşe, age, s.195.
100
Baysal Başak, Sözleşmenin Uyarlanması, s. 264.
101
Serozan Rona, “İfa Engelleri”, s.267.