TBB Dergisi 113. Sayı

Aydınlanma ve Ceza Hukuku

I-GİRİŞ

Modern ceza hukukunun Aydınlanmanın eseri olduğu yadsına-

maz bir gerçektir.

İnsan hayatının anlamına ve insanın bu dünya için-

deki yerine, aklın ve doğa bilimlerinin kültür dünyasına uygulanma-

sıyla ışık tutulmaya çalışıldığı, 18.yüzyıl kültür felsefesi “Aydınlanma

Felsefesi”; bu felsefenin içinde yer aldığı tarihi dönem ise “Aydınlanma

Çağı” olarak adlandırılmaktadır.

Aydınlanma felsefesi, o dönemin ay-

dınlarının neredeyse tamamının üzerinde kalıcı bir etki bırakmıştır.

Aydınlanma Çağı düşünürlerinin ortak paydası, aklın, taassup, dog-

ma ve zorbalık karşısında üstünlüğünü savunmaları ve insanın aklını

kullanarak özgürlüğe kavuşacağına dair derin inançlarıdır.

Çağımız, “modern”

ceza kanunlarının, Aydınlanmanın ürünü

olan Alman idealizminin epistemolojisine ve aydınlanmanın politik

felsefesine dayandıkları söylenmektedir.

Aydınlanma felsefesi ve mo-

dern ceza hukuku arasındaki bağı açıklamayı amaçlayan bu çalışma-

nın ilk kısmında, Aydınlanmanın Çağının düşünürlerine ve felsefe-

sine; bu çağın düşünürlerine kaynaklık eden filozoflardan doğrudan

ceza hukukunu etkilediğini düşündüklerimize Aydınlanmanın tarih-

sel ve felsefi kökenleri başlığı altında değinilmiştir. Çalışmanın ikinci

kısmında, Aydınlanmanın felsefi ikliminde oluşan siyasi ilkelere de-

ğinilmiştir. Çalışmanın üçüncü kısımdaysa, Aydınlanma felsefesi ve

siyasi ilkeleri ışığında, ceza hukuku açısından üç temel kavram olarak

ele aldığımız, ceza sorumluluğu, suç ve ceza kavramlarına Aydınlan-

Zeki Hafızoğulları/Muharrem Özen, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, US-A

Y., Ankara, 2010, s.123; Nevzat Toroslu, Türk Ceza Hukuku Genel Kısım, Savaş

Y., Ankara, 2012, s.348; Nur Centel/Hamide Zafer/Özlem Çakmut, Türk Ceza

Hukukuna Giriş, Beta, İstanbul, 2011, s.22; Timur Demirbaş, Ceza Hukuku Genel

Hükümler, Seçkin, Ankara, 2010, s.73

Macit Gökberk, Felsefe Tarihi, Remzi Kitabevi, Ankara,2003, s.289 vd.

Immanuel Kant,”Aydınlanma Nedir?” Sorusuna Yanıt, Fikir Mimarları Serisi-2:

Kant, Say Yayınları, İstanbul, 2008, s.261-275. Braudel, 18.yüzyıldan günümüz

dünyasına, Batı’nın temel probleminin hala “özgürlükler” olduğunu söyler.

(Fernand Braudel, Hitory of Civilisations, Penguen, England, 1995, s.315)

“Modernite, 17. yüzyıldan itibaren Avrupa’nın ekonomik, toplumsal, kültürel

ve siyasal alanda yaşadığı büyük ve köklü değişiklikleri ifade eder.”(bkz.Gamze

Yaşar, “Ortaçağdan Günümüze “Modernite”:Doğuşu ve Doğası”,

AÜSBED,

Ankara 2011, Y.4, S.7)

John Hassamer, “German Legal Philosophy and The Criminal Law”, Tel Aviv

University Studies in Law, 1990, (187-194), s.187 (HeinOnline

org, Fri Nov 8 05:47:03 2013)