64 / 341
TBB Dergisi 2014 (113)
Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR
63
jektifliğe verdiği önemle insan deneyiminin oluşumuna ilk dikkati
çeken düşünür olmuştur. Böylelikle İngiltere’de deneycilik felsefesini
başlatan kişi olacaktır.
22
Bacon, Aristo’nun ereksel nedenler düşünce-
sini neredeyse bütünüyle güvenilmez bulmuş ve bunun yerine ne-
denlerin fiziksel olduğunu ileri sürmüştür. Bu yüzden deney, ampirik
gözlem ve tümevarım yoluyla bilginin ortaya çıkartılabileceğini sa-
vunmuştur. Bu yüzden deneyciliğin temellerini atan düşünür olarak
kabul edilmektedir. Bacon için bilgi, kutsal kitaplar kaynaklı değil,
deneysel olduğu ölçüde dünyevi kaynaklıdır. Bilim ve bilim adamı
kavramlarının ortaya çıkacağı 19.yüzyıla kadar bilim, doğa felsefesi
olarak adlandırılacaktır.
23
Bacon ise doğa felsefesine deneyi bir yöntem
olarak sokarak bilimin doğuşuna ilk katkıyı yapacaktır.
24
John Locke(
1632-1704
)
,
25
“
İnsanın Anlama Yetisi Üzerine Bir Deneme”
ve “
Yönetim Üzerine İki İnceleme”
adlı yapıtlarıyla Aydınlanma Çağını
başlatacak ve bu iki yapıtı Aydınlanma dönemi boyunca şiddetli tar-
tışmalara neden olacaktır. Bu yapıtlarının ilkinde Locke, insanın do-
ğuştan getirdiği bir bilginin olmadığını, insanın bilgiyi, dış algıları ve
iç düşünceleri vasıtasıyla deneyimleyerek elde ettiğini savunmuştur.
John Locke, doğuştan gelen bilginin olmadığını hepsinin deneyimle
elde edildiğini iddia ederek Decartes’in insan aklına ve ruhuna yaptığı
vurguyu, deneyimleriyle değişen ve kendini yaratan bir varlık olarak
insanın, “benliğine” çekecektir.
Locke, ikinci eserindeyse; hükümetin gücünün halkın rızasına da-
yandığını, insanların doğal ve doğuştan getirdikleri hakları olan ya-
şam, özgürlük ve mülkiyet haklarının korunması dışında devletlerin
başka görevi olmadığını, meşru yönetimi oluşturan unsurun ilahi bir
hak değil, iktidarla halk arasındaki bir anlaşma olduğunu, bu görevle-
rin ihlal edilmesi halinde insanların isyan etme haklarının doğacağını
22
Gökberk,s.306
23
Dorinda Outram, Aydınlanma, Dost, Ankara, 2007, s.121
24
Bacon’ın, bir ütopya olarak yazdığı Yeni Atlantis adlı kitabında da görülebileceği
gibi, sadece bilimin egemen olduğu bir toplum ve devlet düzeni hayal ederek,
Newton’un buluşlarıyla beraber felsefeden bilime geçişin en önemli hızlandırıcı-
larından biri olmuştur. Bir İngiliz siyasetçisi olarak ilk defa “Bilgi iktidardadır/
güçtür.” sözünü söyleyen kişi olacaktır.(bkz. Storck, “Francis Bacon and Contem-
porary Philosophical Difficulties”, The Journal Of Philosophy, 1931, Vol. XXVIII,
No.7,(169-186))
25
bkz. J. Yolton, “Locke On The Law of Nature”, The Philosophical Review, Oct.,
1958, Vol. 67, No. 4, pp. 477-498