94 / 341
TBB Dergisi 2014 (113)
Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR
93
da insancıllık artmış, cezaların niteliği tartışılmaya açılmış, cezaların
failin kusuruyla orantılı olması aranmış ve insan hayatı korunması
gereken bir değer olarak ele alınarak Ortaçağın işkenceyle karışık se-
yirlik idam cezaları kaldırılmıştır.
184
Örneğin Almanya’da Aydınlanma
Çağının sonlarında, hümanist anlayışın etkisiyle bedeni cezalar hürri-
yeti bağlayıcı cezalarla değiştirilmiştir.
185
Fakat, Foucault’a göre ceza siyasetindeki bu değişimin nedeni, tek
başına Aydınlanmanın siyasi ilkeleri ve dolayısıyla insan onuruna ve-
rilen değer olamaz. Çünkü Aydınlanmayla beraber insanın zihninin
öne çıkmasıyla, insan bedeni ceza ile yıldırmanın ana hedefi olmaktan
çıkmıştır.
186
Aydınlanmayla beraber, hapishaneler yoluyla ve insanın
bedeni kullanılarak zihnine etki edilmeye çalışıldığı bir döneme giril-
miştir.
187
Foucault, Aydınlanma felsefesinin infaz tekniklerine etkisini
açıklamak için simgesel bir örnek de bulmuştur ve bu da Fransız Dev-
rimi ile adını duyuran giyotindir. Deney ve mantığın eseri, matema-
tiksel hesaplamalara ve sabit mekanik araçlara dayanan bir makine
olarak giyotin, tek bir darbede adeta bedene hiç dokunmadan ve de
insanın canını hiç acıtmadan hayatına son vermektedir.
188
Foucault’a göre, Aydınlanmaya kadar, fiilin gözlemlenebilir olması
yeterlidir. Yani fiilin gerçekliğinin ortaya koyulması, failin belirlemesi
ve faile yaptırım uygulanmasıyla ceza yargılaması tamamlanmakta-
dır. Ama Aydınlanmayla beraber, failin maneviyatının suçun kurucu
bir unsuru haline gelmesi, suçu oluşturan nedensel sürecin, failin bu
süreç içindeki yerinin de belirlenmesi zorunluluğunu doğurmuştur.
189
Bu sayede, yeni ceza muhakemesi kurumları, sorgulama teknikleri, fa-
ilin temyiz kudretinin tespiti yöntemleri, adli tıp gibi bilim dallarının
doğduğu ileri sürülebilir. Artık diğer bilim dalları ve bu dalların uz-
184
Milan Zafirovski,The Enlightment and Its Effects On Modern Society, Springer,
USA, 2011, s.263
185
Timur Demirbaş, İnfaz Hukuku, Seçkin, Ankara, 2008.
186
Foucault, s. 39. Gerçekten de, 18.yüzyılın sonlarından itibaren halkın gözü önün-
de yapılan, kızgın yağ dökülerek, kazığa oturtularak, yakılarak, uzuvlar parçala-
tılarak icra edilen idam cezaları hukuk düzenlerinden kaldırılmıştır.
187
Bunun yanında cezanın toplumsal bir savunma aracı olarak görülmesi, Aydınlan-
ma döneminde gelişmekte olan bilimsel araştırma teknikleri ve Aydınlanmacıla-
rın cezaların meşruluğu üzerine yaptıkları tartışmalar ışığında cezaların niteliği-
nin değişmesi, ceza biliminin (penology) doğmasına neden olmuştur. (Johnson/
Wolfe/Jones, s.135 vd.)
188
Foucault, s.46
189
Foucault, s.54