295 / 497
Kamu Denetçiliği Kurumu ve Vergi Uyuşmazlıklarında Uygulaması
294
ihlal edilme olasılığının artmasına yol açmıştır. İdarenin bu tür ihlal-
leri, demokratik hukuk devleti niteliği kazanmış ülkelerde engellene-
bilmekte ya da yaptırıma tabi olmaktadır. Çünkü demokratik hukuk
devletleri, bireylerin hak ve özgürlüklerini, kamu gücü kullanan dev-
let karşısında korumayı amaç edinmektedir. Hukuk devleti ilkesinin
benimsendiği ülkeler, idarenin hukuka uygunluğunu sağlamak için
hukukilik ve yerindelik denetimi mekanizmaları geliştirmektedirler.
Günümüzde, geleneksel denetim yollarının ve araçlarının, çağdaş ida-
renin hızla artan gücü ile başa çıkmada zorlandığı savunulmaktadır.
1
Bu nedenle kamu denetçiliği kurumu, idarenin eylem ve işlemlerinin,
bu şekilde iki temel koldan yürütülen denetimine alternatif bir dene-
tim mekanizması olarak öngörülmektedir. Kamu denetçiliği kurumu,
idarenin eylem ve işlemlerinin denetimini sağlayan yollarla işbirliği
içinde çalışarak kamu hizmeti sunmak için kullanılan bu eylem ve iş-
lemlerin insan haklarına uygun olmasını sağlamayı amaç edinmiştir.
2
Kamu denetçiliği kurumu, idari yargıya tercih edilecek, onun yerine
kullanılacak bir yol olmayıp; yargı yoluna gidilmeden önce hakkı ihlal
edilen tarafın önüne sunulan seçeneklerden birisi olarak varlık göster-
mektedir. Kamu denetçiliği kurumunun alternatif denetim mekaniz-
ması olma işlevi, idarenin tutumlarını denetleme bakımından olduk-
ça önemlidir. Çünkü idarenin eylem ve işlemleri hakkında yargı yolu
açık olmakla birlikte bu yol idarenin ‘tutum’unun insan haklarına uy-
gun olması bakımından, (disiplin soruşturması dışında) bir denetim
yolu öngörememektedir.
Yazının ilk bölümünde, kamu denetçiliği kurumunun tarihçesi
kısaca ele alınacak; ikinci bölümde kamu denetçiliği kurumunun ül-
kemizde geçirdiği gelişim aşamaları ve 6328 sayılı Kamu Denetçiliği
Kurumu Kanunun düzenlediği şekilde ülkemizde uygulanış usulü
açıklanacaktır Son bölümde ise kurum, vergilendirme işlemleri bakı-
mından incelenerek, vergi uyuşmazlıklarının çözümünde sağlayabile-
ceği faydalar ve meydana gelebilecek aksaklıklar ele alınmaya çalışı-
lacaktır
1
Muammer Oytan,
“
Ombudsman Eli İle İdarenin Denetimi Konusunda Kıyasla-
malı Bir İnceleme”,
Danıştay Dergisi,
Y. 5, S. 18- 19, 1975, s. 194.
2
Tufan Erhürman, “İnsan Haklarını Koruma Mekanizması Olarak Ombudsman
Kurumu”, Türkiye’de İnsan Hakları, TODAİE Yayınları, Ankara, 2000, s. 339.