262 / 449
TBB Dergisi 2016 (116)
A.Savaş DEMİRCAN
261
Vergileme ilkeleri iktisadi, sosyal, ahlaki vb. yönlerden etkin ol-
mayan vergi şekilleri ve tekniklerini ortadan kaldırmak ve bunların
yerine daha etkililerinin vergi sisteminde yer almasını sağlamak ar-
zusu ile ortaya çıkmıştır. Vergileme ilkeleri değişmez ve mutlak bir ka-
rakter taşımaz. Tam aksine zaman içinde değişen şartlara ve görüşlere
uygun hale getirilerek yeniden formüle edilmeleri gerekir.
2
Vergileme ilkeleri, vergileme prensipleri veya vergileme kuralları
başlığı altında mali yazında adından sıkça söz edilen bir konudur. Ver-
gileme ilkeleri konusunda yapılan çalışmalar maliye biliminin doğu-
şuna kadar uzanmaktadır. Nesnel bir olay sayılan vergi, gerek niceliği
gerekse fonksiyonları bakımından zorunlu bazı değişikliklere uğra-
mışsa, ekonomik, mali ve sosyal nitelikler taşıyan vergileme ilkeleri de
zaman içinde değişikliğe uğramıştır.
3
1.1 Vergi Adaleti İlkesi
Türkiye Cumhuriyeti (T.C.) Anayasası’nın 73. maddesinin 2. fıkra-
sı “ Vergi yükünün adaletli ve dengeli dağılımı, maliye politikasının
sosyal amacıdır.” şeklinde düzenlenmiştir. Böylelikle vergilendirme-
nin de maliye politikasının araçlarından biri olduğu düşünüldüğünde
vergi sistemimize Anayasal manada
“vergilendirme de adaletli ol”
vurgusu yapılmış ve bu vurgunun sebebi olarak da sosyal adalet ilkesi
belirtilmiştir.
Çağdaş vergicilikte
“sosyal adalet”
ilkesi en ön plana geçmiş, ver-
gi siyasetine hâkim olmaya başlamıştır. Bugünün vergi yükünün ağır-
lığı göz önüne alındığında, bilimsel ilkelere dayanmayan, toplumsal
gerekleri gözetmeyen bir vergi sisteminin çağdaş ülkelerde artık ya-
şamayacağını kabul etmek lazım gelir. Birçok ülke vergicilik alanında
sadece teklif adaletini en geniş bir ölçüde yerine getirmekle kalma-
mış aynı zamanda vergiyi sosyal politikanın önemli bir vasıtası ola-
rak kullanmışlardır. Vergi siyasetinde sosyal mülahazanın bu hâkim
rolünü, siyasi rejimleri ne olursa olsun bütün ülkelerde görmekteyiz.
4
2
Fritz Neumark, Maliyeye Dair Tetkikler, İstanbul, İstanbul Üniversitesi İktisat
Fakültesi, Yayın No: 118, 1950, s.139.
3
Yıldıray Genç ve Recep Yaşar,“ Vergilemede Adalet ve Etkinlik İlişkisi’’ Vergi
Dünyası, Sayı: 338, Ekim 2009,s.34.
4
Ali Alaybek, Gelir Vergisi Davamız, İstanbul, Kenan Matbaası,1947, s.44.