383 / 449
Hukuksal Açıdan Çocuk ve Genç İşçiliği
382
Sonuç
Öncelikle genel bir değerlendirme yapıldığında, 4857 sayılı İş Ka-
nunu ve bu kanun kapsamında çıkarılan yönetmeliklerin çocuk işçiliği
konusundaki hükümlerinin -bazı eksikliklerine rağmen- genel olarak
uluslararası standartlara uygun olduğunu söylemek mümkündür. Bu
konudaki esas sorun, mevzuatın etkin bir biçimde uygulanamaması-
dır. Bu sebeple, bu kuralların hayata geçmesini sağlayacak etkin bir iş
denetiminin sağlanması büyük önem taşımaktadır.
İş Yasasında asgari çalışma yaşı olarak belirlenmiş olan 15 yaş sı-
nırının, Türkiye’nin de onaylamış olduğu Gözden Geçirilmiş Avrupa
Sosyal Şartı, ILO’nun 138 sayılı Asgari Yaş Sözleşmesi gibi uluslararası
sözleşmelere uygunluk açısından yerinde bir sınır olduğu görülmek-
tedir. Ancak ILO’nun “Asgari Çalıştırma Yaşına İlişkin 146 Sayılı Tav-
siye Kararı”nda da belirtildiği gibi bu sınırı
zaman içerisinde daha da
yükseltecek
bir ulusal politikanın izlenmesi zorunludur. Ayrıca asgari
çalışma yaş sınırının 138 sayılı Asgari Yaş Sözleşmesi’nde öngörüldü-
ğü şekilde bağımlı–bağımsız çalışan tüm çocuklar için geçerli olacak
şekilde düzenlenmesi gerekmektedir. Diğer yandan
çocukların gece
çalışmasının –uluslararası standartlara uygun olarak- kural olarak
sektör sınırlaması olmaksızın yasaklanması hususunda yasal düzeyde
düzenleme yapılması yerinde olacaktır.
4857 sayılı Kanun ve bu kanuna dayanılarak çıkarılan yönetme-
likler sadece bir iş sözleşmesine dayanarak ücret karşılığında çalışan
çocuk işçileri kapsamına almaktadır. Yine 4857 sayılı Kanun’un “istis-
nalar” başlıklı maddesinde yer alan ve bu kanunun uygulanmayacağı
işler kapsamında olan çocuk işçiler de kapsam dışında kalmaktadır.
Örneğin çocuk işçiliğinin çok yoğun olduğu 50’den az işçi çalıştıran
(50 dahil) tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerlerinde veya işletme-
lerde, aile ekonomisi sınırları içinde kalan tarımla ilgili her çeşit yapı
işlerinde, ev hizmetlerinde, 507 sayılı Esnaf ve Sanatkarlar Kanunu-
nun 2. maddesinin tarifine uygun üç kişinin çalıştığı işyerlerinde 4857
sayılı İş Kanunu ve ilgili yönetmelikler uygulanmamaktadır. 4857
sayılı İş Kanunu kapsamı dışında kalanlar için Borçlar Kanununun
hizmet akdine ilişkin kuralları; Umumi Hıfzıssıhha Kanunu, Polis Va-
zife ve Selahiyet Kanunu, İlköğretim ve Eğitim Kanunu gibi kanunlar,