379 / 449
Hukuksal Açıdan Çocuk ve Genç İşçiliği
378
me Kararında
114
belirtildiği üzere, yaş küçüklüğü, işin ağır ve tehlikeli
işlerden olması gibi iş akdi yapma yasağına rağmen sözleşme taraflar
arasında kurulmuşsa iş yasalarının koruyucu amacına uygun olarak
geçersizlik ancak geleceğe dönük etki gösterir; geriye yürümez
115
. Bu
doğrultuda sözleşme, geçersizlik anına kadar tıpkı geçerli bir sözleş-
me gibi hüküm ve sonuç doğurur. Bu durum yeni Borçlar Kanununda
da açıkça öngörülmüştür (m. 394/son). Gerçekten de 6098 sayılı Türk
Borçlar Kanununun 394/3 hükmüne göre,
“Geçersizliği sonradan anlaşı-
lan hizmet sözleşmesi, hizmet ilişkisi ortadan kaldırılıncaya kadar, geçerli bir
hizmet sözleşmesinin bütün hüküm ve sonuçlarını doğurur”
116
.
Çocuk işçiliğine ilişkin düzenlemelere aykırılıkta Borçlar Kanu-
nunun “kısmi geçersizlik” yaptırımı da uygulama alanı bulabilir. Ko-
nunun düzenlendiği B.K. 27/2 hükmüne göre “
Sözleşmenin içerdiği hü-
kümlerden bir kısmının hükümsüz olması, diğerlerinin geçerliliğini etkilemez.
Ancak, bu hükümler olmaksızın sözleşmenin yapılmayacağı açıkça anlaşılırsa,
sözleşmenin tamamı kesin olarak hükümsüz olur”.
Buna göre iş sözleşmesin-
de sözleşmenin sadece bazı hükümleri batıl ise “kısmi geçersizlik”ten
114
Yargıtay İBK, 18.06.1958, 20/9, R.G. 30.09.1958, S.10020. Aynı yönde Y9HD,
28.6.2006, 39175/19031.
115
Süzek, a.g.e., 319. Aynı yazar, İş Güvenliği, 182. Levent Akın, “İş Sağlığı ve
Güvenliği”, III. Yılında İş Yasası, Türkiye Toprak İşverenleri Sendikası, İstanbul
2005, 327. Mollamahmutoğlu/Astarlı, a.g.e., 504. İbrahim Aydınlı, İşverenin So-
syal Temas ve İş İlişkisinden Doğan Edimden Bağımsız Koruma Yükümlülükleri
ve Sonuçları, Seçkin Yayınları, Ankara 2004, 135. Gökalp, 133. Doktrinde çocuk
ve genç işçilerle yapılan iş sözleşmelerinin geçersizliği konusunda iş sözleşme-
sinin yerine getirilip getirilmemesine göre bir ayrım yapılmaktadır. Buna göre iş
sözleşmesinin ifasına geçilmişse sözleşmenin geleceğe yönelik hükümsüzlüğü
uygun bir çözümdür. Buna karşılık çocuk veya genç işçiyle geçersiz bir sözleşme
yapılmış ancak henüz çalışmaya başlanmamışsa iş sözleşmesi baştan itibaren
geçersiz sayılacak hükümlerini doğurmayacaktır (Bakırcı, a.g.e., 423. Urhanoğlu
Cengiz, a.g.e., 221. Seçer, a.g.e., 1441).
116
Söz konusu madde gerekçesine göre “… Maddeye göre işçi, hizmet sözleşmesi-
nin geçersiz olduğunu biliyorsa iyiniyetli sayılmayacak; bu durumda ise, fıkra-
da da belirtildiği gibi geçersizliği sonradan anlaşılan hizmet sözleşmesinden söz
edilemeyeceğinden, bu hükümden yararlanamayacaktır. Belirtilmelidir ki, hizmet
sözleşmesinin geçersizliğini bilerek işçi çalıştıran bir işveren, sözleşmenin geçersi-
zliğini ileri süremeyecek ve geçerli bir sözleşme varmışçasına, işçiye karşı sorumlu
olacaktır. Maddenin düzenlemesinde, kaynak İsviçre Borçlar Kanununun 320’nci
maddesi göz önünde tutulmuş; ancak, işçinin harcadığı emeğin korunması ilkesi
gözetilerek, bu maddenin üçüncü fıkrasında aranan “iyiniyetle işgörme” koşu-
luna Tasarıda yer verilmemiştir.”. Söz konusu düzenlemenin eleştirisi için bkz.
Süzek, a.g.e., 319. Mollamahmutoğlu/Astarlı, a.g.e., 505 vd. Urhanoğlu Cengiz,
a.g.e., 224.