47 / 421
AİHM Kararları Işığında YUKK’nda İdarî Gözetimin Uygulandığı Mekânlar Hakkında ...
46
fından alınmakta ve kişi özgürlüğünden yönetsel bir makam kararıyla
yoksun kalmakta olduğundan, bu hükme aykırılık olup olmadığı İn-
san Hakları, Ceza ve İdare Hukukçuları tarafından sorgulanmalıdır.
Her ne kadar idarî gözetim, ceza hukuku anlamında bir yakalama
veya tutuklama değilse de, kişinin özgürlüğünden yoksun kılınma-
sına ilişkin bir kararın bağımsız mahkemelerce verilmesinin gerekli
olduğu kuşkusuzdur.
Anayasa’nın 17.maddesinin II. fıkrasına göre, “kimse, insan haysi-
yetiyle bağdaşmayan bir cezaya veya muameleye tâbi tutulamaz”. Ka-
bul, barınma ve geri gönderme merkezlerindeki koşullar bakımından
bu hükme aykırılık bulunmaktadır. Kabul Barınma ve Geri Gönder-
me merkezlerinin aşırı kalabalık ve hijyenden yoksun oluşu, yemek ve
sağlık hizmetlerinin verilmesindeki yetersizlikler, dışarıya çıkış olana-
ğının tanınmaması, hem AİHS m.3’e hem de Anayasa’nın bu hükmü-
ne aykırılık oluşturmaya devam edecektir.
Anayasa’da düzenlenen kişi hürriyeti ve güvenliği hakkı (m.19)
ile AİHS m.5 arasında yakın bir ilişki bulunmaktadır. AİHS m.5/I’de
kimsenin özgürlüğünden yoksun bırakılamayacağına ilişkin hü-
küm, Sözleşmeye taraf olan her ülkenin iç hukuk düzenlemelerinde
bu zorunluluğa uygun davranmasını gerektir.
101
Her iki hüküm bir-
likte ele alındığında, iç hukuk düzenlemelerinde özgürlükten yok-
sun kılınma hallerinin net olarak tanımlanması ve uygulamanın da
öngörülebilir olması gerekir. AİHS m.5/I-f’de “Kişinin, usûlüne ay-
kırı surette ülke topraklarına girmekten alıkonması veya hakkında
derdest bir sınır dışı ya da iade işleminin olması nedeniyle yasaya
uygun olarak yakalanması veya tutulması”, özgürlük ve güvenlik
hakkının sınırlanabileceği haller olarak sayılmıştır. Bu nedenle ilgi-
linin sınır dışı etme işlemi nedeniyle idarî gözetim altında tutulma-
sı, AİHS m.5’in sözel yorumuna göre özgürlük ve güvenlik hakkına
aykırılık oluşturmaz.
Anayasa’nın 19.maddesine göre, “kimse kişi özgürlüğünden yok-
sun kılınamaz. Mahkemelerce verilmiş hürriyeti kısıtlayıcı cezaların
ve güvenlik tedbirlerinin yerine getirilmesi; bir mahkeme kararının
veya kanunda öngörülen bir yükümlülüğün gereği olarak ilgilinin
101
M.Emin Akgül, “Kişi Hürriyeti ve Güvenliği Bağlamında AİHS ve Anayasa Hü-
kümleri Çatışmasında Öncelikli Uygulama Sorunu”,
TBB Dergisi,
2010, Sayı 87,
s.123.