119

TBB Dergisi 2015 (119)

Korkut KANADOĞLU

b) Klonlama ve Embriyonik Kök Hücre Üretimi

Prenatal ve postnatal yaşamın korunmasında yaşam koruma-

sındaki farklılıktan bağımsız olarak insanın cinsiyet tercihi ve insan

yaratma amacıyla klonlama gibi uygulamalar, ilke olarak Anayasa’ya

aykırı bir temel hak ihlalidir ve yasaktır.

Embriyonik kök hücre araştırmalarının, doğmamış yaşamın ana-

yasal koruma altındaki yaşam ve onur korumasıyla uygunluğu da

bir diğer sorunsaldır. Embriyonik kök hücrelerin belirli süreler için-

de yabancı ülkelerden ihracının mümkün olması

ve bu embriyoların

yapay döllenme sürecinin bir ürünü olması nedeniyle bu tür araştır-

maların yasaklanmasının büyük bir etkisi olmayacaktır. Buna karşı-

lık gerek embriyo korumasının yumuşatılması ve gerekse embriyonik

kök hücre elde edilmesine ilişkin hukuki koşulların ağırlaştırılması,

yaşam hakkıyla bağdaşmayabilecektir.

Türkiye’de bu konuda Sağlık Bakanlığı’nın 2005/141 sayılı ve

19.9.2005 tarihli ilk Genelgesinde, hukuksal düzenlemeler sonuçlan-

dırılıncaya kadar embriyonik kök hücre araştırmaları yasaklanmış-

tır. Ancak daha sonra yine Sağlık Bakanlığı tarafından yayınlanan

2006/51 sayılı ve 01.05.2006 tarihli genelge ile klinik amaçlı embriyonik

olmayan kök hücre çalışmalarına izin verilmiştir. Bu bağlamda çalış-

manın yapılacağı kurum bünyesinde gerekli alt yapının oluşturulması

ve çağdaş bilimin gereklerine uygun olarak uygulama yapılabilmesi

amacıyla, Bakanlık bünyesinde Kök Hücre Nakilleri Bilimsel Danış-

ma Kurulu oluşturulmuş ve “Klinik Amaçlı Embriyonik Olmayan Kök

Hücre Çalışmaları Kılavuzu” genelgeye ek olarak yayınlanmıştır.

Sonuç olarak belirtilmelidir ki, üzerinde bir çok etik ve hukuksal

tartışmanın yapıldığı klonlama ve kök hücre çalışmaları hakkında ül-

lık Hakkı”,

Güncel Hukuk

, Nisan 2014/4-124, s. 53-54; Alman Hukukunda ise bkz.

BVerfGE 39, 1, 45.

Türk Hukukunda insan klonlanmasına ilişkin herhangi bir düzenleme bulunma-

maktadır. Biyo Tıp Sözleşmesi’nin devamı niteliğinde olan 12.1.1998 tarihli “İnsan

Kopyalanmasının Yasaklanmasına İlişkin Ek Protokol” da Türkiye tarafından im-

zalanmakla birlikte onaylanarak yürürlüğe girmemiştir.

Bu konuda bkz. . M. A., Biyoloji Uygulamaları ve Tıbbi Müdahaleler Karşısında

İnsan Haklarının Korunması, s. 273-273.

Schmidt-Bleibtreu/Hofmann/Hopfauf, Grundgesetz Kommentar, s. 191.

Bu Genelgelere ilişkin farklı yorumlar için bkz. M. A., Biyoloji Uygulamaları ve

Tıbbi Müdahaleler Karşısında İnsan Haklarının Korunması, s. 232-234.