119

Türk Anayasa Hukukunda Sağlık Alanında Temel Haklar

kişiler üzerinde bilimsel ve tıbbi deneylerin gerçekleştirilmesi aydın-

latılmış rıza koşuluna bağlanmıştır. Fransız, Alman ve İspanyol hu-

kuklarında küçüğün vücudundan kemik iliği dokusunun alınması

sıkı şartlarla mümkün olmasına rağmen Türk hukukunda 2238 sayılı

Organ ve Doku Alınması, Saklanması, Aşılanması ve Nakli Hakkın-

daki Kanun’un 5. maddesi uyarınca vücudundan organ ya da doku alı-

nacak kimsenin, ayırt etme gücüne sahip olmasından başka 18 yaşını

doldurmuş olması da aranmaktadır.

Buna paralel olarak 1997 tarihli

İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesi’nin, tam ehliyetsizlerden başkası-

na nakil amaçlı organ ve doku alınmasına imkan veren hükmüne (md.

20/2) çekince de konulmasına rağmen Türkiye’de bu konudaki yasağa

uyulmamaktadır. 23.12.2008 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Kli-

nik Araştırmalar Hakkındaki Yönetmelik hükümlerinden yararlanı-

larak Kanun’a açıkça aykırı biçimde bazı organ ve dokular gerek 18

yaşından küçüklerden gerekse tam ehliyetsizlerden alınabilmektedir.

Zira ülkemizde kemik iliği ve kök hücre nakilleri, “klinik araştırma”

safhası içinde değerlendirilmektedir.

Günümüzün gelişen genetik teknolojisi karşısında kişilerin vücut

bütünlüğünün ve insan onurunun korunması bakımından yasal dü-

zenlemelere esas oluşturacak daha kapsamlı bir anayasal düzenleme

gereksinimi de dile getirilmektedir.

Anayasa md. 17/2’deki hüküm, anayasal bir temel ilke olarak hu-

kukun tüm alanlarında geçerli objektif bir değer hükmüdür. Yaşam

hakkına paralel olarak vücut bütünlüğü hakkı da önleyici işlevi ya-

nında bir koruma yükümlülüğü de içerir. Örneğin uyuşturucu ya da

kamu alanlarında sigara içme yasağı

bu bağlamda değerlendirilmeli-

Bkz. Doğan M. , “Organ ve Doku Nakli”, in: IV. Sağlık Hakkı Ve Sağlık Hukuku

Sempozyumu, Adalet Yayınevi, Ankara 2013, s. 13-14; Yıldız A. K. , “Organ Nak-

linden Kaynaklanan Etik ve Hukuk Sorunları”, in: Sağlık Alanında Etik Ve Hukuk

Uluslararası Sempozyumu 17-19 Nisan 2009, s. 285 vd.

Bkz. Özbilgen A. B. , İnsan Kökenli Biyolojik Maddelere İlişkin Hukuki İşlemler,

s. 272 vd.

Bkz. Zengin M. A. , Biyoloji Uygulamaları ve Tıbbi Müdahaleler Karşısında İnsan

Haklarının Korunması, Adalet Yayınevi, Ankara 2012, s. 106.

Anayasa Mahkemesi’nin 2011 tarihli tütün yasağı içtihadında, kahvehane gibi iş-

letmelerin kapalı alanlarında tütün ve tütün ürünlerinin tüketilmesinin yasaklan-

ması, kapalı ortamlarda tütün ve tütün ürünlerini tüketen kişilerin, aynı ortamda

bulunan diğer kişilerin sağlıklı yaşam hakkına karşı ödev ve sorumlulukları ve

Devlete yüklenen herkesin maddi ve manevi varlığını geliştirmesi için gerekli

şartları hazırlama, kişilerin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini