119

TBB Dergisi 2015 (119)

Volkan ASLAN

sistemleri iki gruba ayırarak başbakancı-başkanlık ve başkancı-parla-

menter sistem şeklinde ikili bir nitelendirme yapmaktadırlar.

Diğer

taraftan kimi yazarlar, “yarı başkanlık sistemi” deyiminde bir sakınca

bulmamakla birlikte bu sistemin sahip olması gerektiği asli özellik-

lerin ne olduğu hususunda birbirinden oldukça farklılaşan görüşlere

sahiptirler. Örneğin Gözler’e göre cumhurbaşkanının halk tarafından

seçilmesi bir parlamenter sistemin yarı başkanlık olarak nitelendiril-

mesi için yeterlidir.

Sartori’ye göre ise bir sistemin yarı başkanlık ola-

rak nitelendirilebilmesi için devlet başkanının doğrudan ya da dolaylı

şekilde halk tarafından seçilmesi ve yürütme yetkisini bir başbakanla

paylaşması gerekir. Ancak ikinci koşulun gerçekleşmesi bakımından,

başkanın parlamentodan bağımsız olması, doğrudan doğruya hükü-

met etmeyip iradesinin yürütmenin diğer kanadı eliyle ortaya kon-

ması, başbakan ve bakanlar kurulunun parlamentoya bağımlı olması

ve son olarak yürütmenin her iki organının özerkliklerini sürdürme-

si ve sistemin yürütme organı içinde “değişken üstünlüklere” imkan

tanıyor olması gerekir.

Dikkat edilirse, bu tanım devlet başkanının

yalnızca halk tarafından seçilmesini yeterli görmemektedir. Öte yan-

dan halk tarafından seçilen devlet başkanının sahip olduğu yetkilerin

derecesine göre (güçlü, sembolik ya da yürütmenin diğer kanadıyla

dengeli) üç farklı yarı başkanlık sisteminin olduğu da öğretide savu-

nulan görüşlerden birisidir.

Bu konu ile ilgili daha birçok farklı görü-

şün bulunduğunu belirtelim.

Yukarıdaki açıklamalardan anlaşılacağı üzere, devlet başkanının

halk tarafından seçildiği ve yürütme organının iki kanattan oluştuğu

sistemlerin ne şekilde adlandırılması gerektiği tartışmalı bir konudur.

Bu hususun konumuz bakımından önemi ise şuradadır: Finlandiya’nın

Bkz: Matthew Soberg Shugart, John M. Carey, Presidents and Assemblies: Consti-

tutional Design and Electoral Dynamics, Reprinted, Cambridge University Press,

2003, tüm kitap; Hükümet sistemleri ile ilgili yapılan sınıflandırmalar hakkında

ayrıntılı bilgi için bkz: Serap Yazıcı, Başkanlık ve Yarı-Başkanlık Sistemleri Türki-

ye İçin Bir Değerlendirme, 2. baskı, İstanbul, Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2011, s.

91-103.

Kemal Gözler, Anayasa Hukukunun Genel Teorisi, Cilt I, Bursa, Ekin, 2011, s. 585.

Giovanni Sartori, Karşılaştırmalı Anayasa Mühendisliği, Çeviren: Ergun Özbu-

dun, Ankara, Yetkin, 1997, s. 173-174.

Cüneyt Yüksel: “Türkiye’nin Gelecek Siyasi Sistem Tercihi-Rasyonelleştirilmiş

Parlamentarizm, Yarı-Başkanlık ve Başkanlık Sistemleri“,

Yasama Dergisi Parla-

mento Hukuku Özel Sayısı (II)

, Sayı: 25, Eylül-Ekim-Kasım-Aralık 2013, s. 52.