119

Son Anayasa Değişiklikleri Işığında Finlandiya Hükümet Sistemi

hem 1919 hem de 1999 tarihli Anayasaları devlet başkanının halk ta-

rafından seçilmesini ve yürütmenin iki kanattan oluşmasını öngör-

müştür. Ancak her ne kadar Finlandiya 1919 yılından 2000 yılına ka-

dar yürürlükte kalan anayasasında var olan hükümler ve uygulama

nazara alınarak genellikle yarı başkanlık sisteminin uygulandığı bir

ülke olarak nitelendirile gelse de,

2000 yılında yürürlüğe giren yeni

anayasa ile birlikte bu kabulün eskisi gibi geçerli olmadığını görece-

ğiz. Bu bağlamda yeni anayasanın öngördüğü hükümet sisteminin ne

olduğunu daha net belirleyebilmek adına, öncelikle eski anayasa hü-

kümleri ile eski uygulamayı irdelemenin yararlı olacağı kanısındayız.

Sonrasında ise yeni anayasa hükümlerini ayrıntılı olarak incelemek ve

bir kıyaslama yapmak suretiyle mevcut hükümet sisteminin nitelikle-

rini tespit etmek adına bir sonuca ulaşabileceğimizi düşünmekteyiz.

II. 1919 Anayasası’nda Öngörülen Hükümet Sistemi ve Sistemin

İşleyişi

A. Anayasanın Kabulünden Önceki Gelişmeler

Uzun yıllar Rus İmparatorluğu’na bağlı kaldıktan sonra, 1917’de

bağımsızlığını kazanan Finlandiya’da benimsenecek yönetim biçimi

ile ilgili uzlaşma sağlanamamış; Ruslar tarafından desteklenen ‘Kı-

zıllar’ ile Almanların desteklediği ‘Beyazlar’ arasında 1918 yılında iç

savaş çıkmıştır. İç savaşın ardından kazanan Beyazlar, kabul edilecek

yönetim şeklinin ne olması gerektiği yolunda bu sefer kendi araların-

da anlaşmazlığa düşmüşlerdir.

Nitekim ‘Beyazlar’ içerisinde yer alan

muhafazakar kanat bir monark ya da en azından güçlü yetkilere sahip

bir yürütme isterken, liberaller ise parlamenter demokrasi taraftarı ol-

muşlardır.

Bu çekişme sonucunda Alman Prens Karl Friedrich kral

olarak seçilmiş; ancak Almanya’nın Birinci Dünya Savaşı’nda mağlup

olması üzerine Britanya’nın baskısıyla ülkede yeni seçimler yapılmış-

tır. Seçimlerin ardından Britanya tarafından Finlandiya’nın bağımsız-

Örneğin bkz: David Arter, “Finland”, Semi-Presidentialism in Europe, Reprinted,

Edited by Robert Elgie, New York, Oxford University Presss, 2004, s. 49-66; Erdo-

ğan Teziç, Anayasa Hukuku, 11. bası, İstanbul, Beta, 2006, s. 437.

Arter, “Finland”, s. 50.

Heikki Paloheimo, “The Rising Power of the Prime Minister in Finland”, Scandi-

navian Political Studies, Volume 26, No 3, 2003, s. 222.