250 / 561
TBB Dergisi 2016 (124)
Yeşim YILMAZ
249
sonucunu doğurur ve özel hayatın gizliliğine, konut ve kişi dokunul-
mazlığına müdahale teşkil eder. Toplum çıkarları ile birey çıkarlarının
çatışma halinde olduğu ceza muhakemesinde her ne kadar işlendiği
iddia edilen suçun ispatı için delillerin elde edilmesi çok önemli olsa
da arama tedbirinin uygulanmasında kişilerin temel hak ve özgürlük-
leri çiğnenmemelidir. Bireyin özgürlük alanına müdahale teşkil eden
arama tedbirinin anayasal dayanakları 1982 Anayasası’nın 20. ve 21.
maddeleridir.
Anayasa’nın 20. maddesi uyarınca
“Herkes, özel hayatına ve aile ha-
yatına saygı gösterilmesini isteme hakkına sahiptir. Özel hayatın ve aile ha-
yatının gizliliğine dokunulamaz. Millî güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesi-
nin önlenmesi, genel sağlık ve genel ahlâkın korunması veya başkalarının hak
ve özgürlüklerinin korunması sebeplerinden biri veya birkaçına bağlı olarak,
usulüne göre verilmiş hâkim kararı olmadıkça; yine bu sebeplere bağlı olarak
gecikmesinde sakınca bulunan hallerde de kanunla yetkili kılınmış merciin
yazılı emri bulunmadıkça; kimsenin üstü, özel kâğıtları ve eşyası aranamaz
ve bunlara el konulamaz. Yetkili merciin kararı yirmi dört saat içinde görevli
hâkimin onayına sunulur. Hâkim, kararını el koymadan itibaren kırk sekiz saat
içinde açıklar; aksi halde, el koyma kendiliğinden kalkar.”
Konutta arama
ise Anayasa’nın 21. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre
“Kimsenin
konutuna dokunulamaz. Millî güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin ön-
lenmesi, genel sağlık ve genel ahlâkın korunması veya başkalarının hak ve
özgürlüklerinin korunması sebeplerinden biri veya birkaçına bağlı olarak usu-
lüne göre verilmiş hâkim kararı olmadıkça; yine bu sebeplere bağlı olarak ge-
cikmesinde sakınca bulunan hallerde de kanunla yetkili kılınmış merciin yazılı
emri bulunmadıkça; kimsenin konutuna girilemez, arama yapılamaz ve bura-
daki eşyaya el konulamaz. Yetkili merciin kararı yirmi dört saat içinde görevli
hâkimin onayına sunulur. Hâkim, kararını el koymadan itibaren kırksekiz saat
içinde açıklar; aksi halde, el koyma kendiliğinden kalkar.”
Bireyin özel hayatının gizli alanına devletin müdahale etme-
si Anayasa’nın 20. ve 21. maddelerinin ihlali anlamına gelecektir.
Anayasa’nın 13. maddesi ise devletin özel hayatın gizli alanına mü-
dahale edebilmesi için kanuna uygun bir düzenleme ve işlem yapıl-
masını öngörmektedir. Buna göre, temel hak ve hürriyetlerin, özlerine
dokunulmaksızın yalnızca Anayasa’nın ilgili maddelerinde belirtilen
sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabileceği hüküm altı-
na alınmıştır. Bu sınırlamalar, Anayasa’nın sözüne ve ruhuna, demok-