414 / 545
KÜRESEL DÜNYA’DA VE TÜRKİYE’DE
ÇOCUK İŞÇİLİĞİ: ULUSLARARASI VE ULUSAL
YASAL DÜZENLEMELER
VE AMPİRİK GÖSTERGELER
CHILD LABOUR IN TURKEY AND GLOBAL WORLD:
INTERNATIONAL AND NATIONAL LEGISLATIONS AND
EMPIRICAL INDICATORS
Yavuz YAYLA
*
Özet:
Özellikle uluslararası ekonomik ilişkilerin çok geliştiği
küresel bir Dünya’da kalkınma yolundaki bir ülke için gelecek nesile
yani çocuklara yapılacak toplumsal-kültürel-ekonomik yatırımlar çok
önemlidir. Oysa çocuk işçiliği toplumların dokusuna zarar verebilir
ve güçsüzleştirebilir, hatta ekonomik büyüme ve yoksulluğun azaltıl-
ması için gerekli insan sermayesini yok edebilir.
1
Bu nedenle ekono-
mik ve her türlü sömürüye tabi kalan, ağır çalışma koşullarına itilen
ve hatta sadece oyun oynaması gereken çocukların sadece çalışma
sürecine itilmesi çocukların ruhsal ve fiziksel olarak gelişmesini en-
gellemekte ve söz konusu toplumun geleceği büyük bir tehlike altına
girmektedir.
Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), 2002 yılında 12 Haziran gü-
nünü “Çocuk İşçiliği ile Mücadele Günü” olarak kabul etmiştir. Dün-
ya üzerinde tehlikeli ve kötü işlerde çalışan milyonlarca “saflığın ve
kusursuzluğun simgesi olan”
2
çocuğun durumlarına dikkat çekmek
üzere her yıl 12 Haziran’da, önceden belirlenen farklı bir temayla ço-
cuk işçiliğinin ve sömürüsünün önlenmesi amacıyla toplumsal duyar-
lılığı geliştirmeye yönelik çalışmalar yapılmaktadır. Çocuk işçiliği ve
çocuk haklarına yönelik bu duyarlılık Dünya genelinde 12 Haziran ve
ülkemiz özelinde 23 Nisan Çocuk Haftası ile sınırlı kalmakta, yılın geri
kalan günlerinde çalışan çocuklar yine gündem dışına itilmektedir.
Biz bu çalışmada Dünya’da ve Türkiye’de çocuk istihdamına ve
çocuk işçiliğine yönelik uluslararası ve ulusal yasal düzenlemelere ge-
nel hatlarıyla değindikten sonra konuyla ilgili ampirik verileri ortaya
koymaya çalışacağız. Bu bağlamda da öncelikle tehlikeli ve sömürü-
ye dayalı çocuk işçiliğine derhal son verilerek, çocukların oyun ve üc-
retsiz eğitim haklarına kavuşturularak bilgi ve yeteneklerinin gelişti-
rip toplumsal yaşama özgüvenleri gelişmiş bireyler olarak katılmaları
gerektiği vurgulanacaktır.
*
Dr., Ondokuz Mayıs Üniversitesi İİBF İktisat Bölümü
1
ILO, Marking Progress Against Child Labour: Global Estimates and Trends 2000-
2012, Geneva, 2013, s. 12.
2
Rona Serozan, Çocuk Hukuku, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2005, s. 304.