Dergi 128

416 / 545

415 TBB Dergisi 2017 (128) Yavuz YAYLA
aynı zamanda basit çözümleri aşan karmaşık ve zorlu bir alandır ve
bu nedenle çocuğun yüksek yararını ve Çocuk Haklar Sözleşmesi’nde
belirlenen şekilde çocuk insan haklarına bağlılığı gözeterek özenli ve
kapsamlı yaklaşımlar rehberliğinde ele alınmalıdır.7 Bu kısımda ço-
cuk, çocuk çalışması ve çocuk işçiliğine ilişkin olarak uluslararası ör-
gütler ve Türkiye’deki en temel yasal düzenlemeler ve tanımlar üzerin-
de duracağız.
A) Uluslararası Düzenlemeler
1. Birleşmiş Milletler – ILO Düzenlemeleri
Çocuk hakları ve çocuk emeğinin sömürülmesi ve çocuk işçi-
liği ile mücadele dünyanın gündemine özellikle 1990’lı yıllarda
girmiştir.8 Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından 20.11.1989 ta-
rihinde kabul edilen Çocuk Haklarına Dair Sözleşmesi’ne göre9 “ço-
cuğa uygulanabilecek olan kanuna göre daha erken yaşta reşit olma
durumu hariç, onsekiz yaşına kadar her insan çocuk sayılır.” (madde
1)”10 denilerek onsekiz yaşına kadar her insan çocuk olarak ele alın-
mıştır. Sözleşmenin 36. maddesine göre taraf devletler genel olarak
her türlü sömürüye karşı çocukların korunması yükümlülüğünü ge-
tirmiştir: “esenliğine herhangi bir biçimde zarar verebilecek başka her
türlü sömürüye karşı çocuğu korurlar.” Sözleşmenin 32. maddesi ise
konumuzla bağlantılı olarak taraf devletlere uyması gereken daha özel
yükümlülük getirmiştir: “Taraf Devletler, çocuğun, ekonomik sömü-
rüye ve her türlü tehlikeli işte ya da eğitimine zarar verecek ya da sağ-
lığı veya bedensel, zihinsel, ruhsal, ahlâksal ya da toplumsal gelişmesi
için zararlı olabilecek nitelikte çalıştırılmasına karşı korunma hakkını
kabul ederler.” (madde 32/1). Fakat maddenin devamında madde 1’de
vurgulanan “onsekiz yaşına kadar her insan çocuk sayılır” cümlesi
çocuk işçiliği konusunda farklı yaş hadlerinin ve çalışma sürelerinin
belirlenebileceğini taraf devletlere tanımaktadır. Madde 32/2’ye göre:
ung people, Geneva, 2015, s. 80 ve IPEC, Children in Hazardous Work: What We
Know, What We Need to Know, Geneva, 2011, s. 11.
7 UNICEF, The State of The World’s Children, Oxford University Press, New York,
1997, s. 6.
8 Zeki Avşar ve Eren Öğütoğulları, “Çocuk İşçiliği ve Çocuk İşçiliği ile Mücadele
Stratejileri”, Sosyal Güvenlik Dergisi, Ankara, 2012 / 1, s. 37.
9
10