38 / 405
YARGILANAN VICDANÎ RET HAKKI
THE RIGHT TO CONSCIENTIOUS OBJECTION ON TRIAL
Ranâ GÖKSU
*
Özet:
Vicdanî ret hakkı, yaygın kullanım sekliyle dinî, ahlakî,
insanî, felsefî veya politik nedenlerle askerlik yükümlülügünü yeri-
ne getirmeyi reddetme seklidir. Avrupa ülkeleri basta olmak üzere
bugün demokratik kabul edilen çogu ülkede, farklı uygulamalar söz
konusu olsa da, vicdanî ret temel bir hak olarak kabul edilmistir. Bu
çalısmada ise vicdanî ret hakkının bir hak olarak uluslararası hukuk-
ta tanınma süreci, uluslararası düzenlemeler ve iç hukuktaki mevcut
düzenlemelerle ele alınmıs olup Avrupa Insan Hakları Sözlesmesi
(AIHS) ve Avrupa Insan Hakları Mahkemesi (AIHM) kararlarının
ulusal pozitif hukuka etkisi degerlendirilmistir. Çalısmanın esasında
ise vicdanî itirazlar nedeniyle söz konusu olan ceza yargılamaları iki
dava özelinde irdelenmistir. İncelenen davalarda görülmektedir ki,
vicdanî ret özellikle AIHM içtihatları ve Anayasa’nın doksanıncı mad-
desinin besinci fıkrası geregi bir hak olarak kabul edilmekle birlikte
vicdanî redde iliskin yasal düzenlemelerin yoklugu tartısmalı yargı
kararlarına neden olmustur.
Anahtar Kelimeler:
Vicdanî Ret, Din ve Vicdan Özgürlügü, Ceza
Yargılaması, Enver Aydemir, Serdar Delice
Abstract:
The common used form of the right to conscientious
objection is refusal to perform military duties for religious, moral,
humane, philosophical or political reasons. In European countries,
today considered the most democratic countries, although there
are different applications, conscientious objection has been recog-
nized as a fundamental right. This study examines the recognition
process of conscientious objection in international law as a right,
the current international and national arrangements, the influence
of the European Convention on Human Rights (ECHR), and the de-
cision of the European Court of Human Rights (ECHR) on the Tur-
kish national law. The main body of the study assesses two cases
of criminal procedure. It should be noted that, in both cases, the
absence of legislation regarding the denial of conscience has led to
controversial trials. This is in spite of the fact that according to the
European Court of Human Rights case law, and the fifth paragraph
of ninetieth article in Turkish Constitution, such legislation is consi-
dered as a right.
Keywords:
Conscientious Objection, Freedom of Religion and
Conscience, Criminal Procedure, Enver Aydemir, Serdar Delice
*
Avukat, İstanbul Bilgi Üniversitesi İnsan Hakları Hukuku Yüksek Lisans Progra-
mı Öğrencisi