Dergi 129

Yargılanan Vicdanî Ret Hakkı

Giriş

Vicdanî ret kavramı genel anlamı itibariyle kisilerin ahlakî, felsefî,

insanî, dinî, etik veya siyasî kanaatleri nedeniyle hukukî zorunluluk-

lara uygun davranmamasıdır. Vicdanî reddin yapılan tanıma para-

lel, bir sivil itaatsizlik örnegi oldugunu ileri süren görüse göre; sivil

itaatsizlik, hukuk devletinin içerdigi degerler yerine kamuya açık ve

yasaya aykırı ancak üçüncü kisilerin üstün degerlerine zarar verme-

den gerçeklestirilen barısçıl bir protestodur.

Bu görüse karsı olarak;

bireysel bir hareket olarak vicdanî reddin kamusal bir hareket olan

sivil itaatsizlikle barısçıl olma, yasaya uygun olmama, eylemin so-

nuçlarına bilinçli olarak katlanma gibi ortak özellikleri mevcutken;

vicdanî ret, degerlere aykırı olan normun yükümlülüklerinden kaçın-

mayı amaçlarken sivil itaatsizlik, normu ortadan kaldırmayı hedefle-

mektedir.

Günümüzde ise vicdanî ret kavramı genel anlamının yanı

sıra kisilerin savas karsıtı olma hali için kullanılmaktadır. Vicdanî ret

kavramı, ilk olarak din temelli, yani dinî inançları nedeniyle bireyle-

rin silâh altına girmeye taraftar olmamaları üzerine ortaya çıkmıstır.

Vicdanî ret kavramının Birinci Dünya Savası öncesinde çesitli ülkeler-

de zorunlu ası veya zorunlu kürtaj uygulamasına karsı çıkma ama-

cıyla da kullanıldıgı görülmüstür. Birinci Dünya Savası sonrasında

ise bu kavram daha çok zorunlu askerlik hizmetine karsı bir duruş

amacıyla kullanılmıstır. Kavram, baslangıçta askerlik hizmetine dahil

olmama amacını taşımış olsa da sonraları askerî harcamalara kaynak

olusturması nedeniyle vergi vermeme ya da Norveç’te kabul gördügü

gibi nükleer silahların kullanımına karsı olma gibi davranısları da

bünyesine dahil ederek anlamsal çesitlilik göstermistir. Vicdanî ret

kavramının günümüzdeki yaygın kullanımı; dinî, ahlakî, insanî, poli-

tik ya da felsefî gerekçelere dayanarak savasmak ve dolayısıyla öldür-

me amacıyla kurulmus olan ordularda zorunlu olarak hizmet etmeyi

reddetme seklindedir.

Mehmet Altundis, “Avrupa Konseyi ve AIHM Kararlarına Göre Türk Hukukun-

da Vicdani Red Hakkı”,

Yasama Dergisi

, 2012, S. 20, s. 146.

Sabahattin Nal, “Avrupa Insan Hakları Sözlesmesi ve Türk Hukukunda Vicdani

Ret”,

Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi

, 2010, S. 13, s. 256.

mahkemesi-

nin-bayatyan-ermenistana-karsi-karari-ve-kararin-turkiyedeki-vicdani-ret-hakki-

na-etkisi/, (18.04.2015).