131

171

TBB Dergisi 2017 (131)

Hasan DURSUN

Duverger, kapitalist düzenin üç aşamasının birbirinden ayrılması ge-

rektiği fikrini taşımaktadır. Yazar, kapitalizmin ilk aşamasında hal-

kın harap, bitkin, yoksul örgütsüz, güçsüz ve zavallı olduğunu, bu

yüzden ihtilal tehlikesinin büyük olmadığını, bu aşamada kapitalist

düzeninin tam anlamıyla zayıf bir yürütme isteyeceğini ifade etmek-

tedir. Yazar, kapitalizmin ikinci aşamasında proletaryanın baskılan-

masının ve mutsuzluğunun her tarafı saracağını ve onun devingen

olacağını, bu aşamada kapitalist düzen yandaşlarının devrim kor-

kusuna kapılacaklarını, onların, proletaryanın hareketini bastıracak

güçlü bir güvenliğe ve dolayısıyla kuvvetli icraya olan taleplerinin

gündeme geleceğini savunmaktadır. Yazar, Louis Bonaparte ve Hit-

ler gibi diktatörlerin sahneye çıkmasına da bu olgunun yol açtığını

belirtmektedir. Yazar, kapitalizmin son aşamasında ise genel yaşam

seviyesinin yükselmesi nedeniyle söz konusu düzene karşı devrim

korkusunun aşamalı olarak kaybolacağını, kapitalist düzene karşı

intikam ve direnme duygularının azalacağını, bu durumun ise icra

organına karşı güvensizlik duygusunu tekrar canlandıracağını sa-

vunmaktadır.

120

Görüldüğü üzere Duverger, kapitalist düzenin ikinci aşamasında

proletaryanın baskıcı bir yönetim altında huzursuz ve mutsuzluğunun

her tarafı saracağını, bu yüzden kapitalist düzen yandaşlarının ihtilal

korkusuna kapılarak güçlü bir yürütme isteyeceklerini belirtmekte-

dir. Duverger’in bu görüşü 12 Eylül Anayasası özelinde yansımasını

bulmuştur. Gerçekten de 12 Eylül Cuntası, kanımızca, Duverger’in

kapitalizmin ikinci aşamasında geçerli olan koşulların bulunduğu ge-

rekçesiyle güçlü bir yürütmenin oluşturulabilmesi için elinden gelen

tüm çabayı göstermiş ve Anayasayı baskıcı ve ayrıcalıkçı hükümlerle

donatmıştır.

Bununla birlikte Duverger’in kapitalizmin son aşamasında icra

organına karşı güvensizliğin bulunacağı ve bu aşamada zayıf bir

yürütmenin örgütlendirileceğini ima eden görüşü tam olarak doğru

değildir. Gerçekten de küresel ölçekte kapitalizmin son aşamasında,

kısacası emperyalizm aşamasında bulunulmasına ve halkın refah sevi-

yesinde önemli ilerlemeler görülmesine karşın 11 Eylül 2001 tarihinde

Birleşik Devletlerde İkiz Kulelere yapılan saldırılardan sonra özelde

120

Duverger, s. 18.