dergi 132

TBB Dergisi 2017 (132)

Abdulkadir KARAARSLAN

çildiğinde, öncelikle mükerrer başvurular tespit edilmeye çalışılmakta

daha sonra Mahkeme’nin kişi, yer, zaman ve konu bakımından yetkisi

ele alınmaktadır. Başvuru yollarının tüketilmesi bu sıralamada usule

ilişkin incelenen son kabul edilebilirlik kriteridir. Başvurunun esasına

girilmesini gerektiren açıkça dayanaktan yoksunluk, başvuru hakkı-

nın kötüye kullanılması, başvurunun anayasal açıdan önem taşıma-

ması ve önemli bir zarar bulunmaması kriterleri ise sırasıyla en son

incelenmektedir. Her ne kadar bu kabul edilebilirlik kriterleri kapsa-

mında yer almasa da düşme kararları bu incelemelerin hemen ertesin-

de gerektiği takdirde verilmektedir. Bu çerçevede bireysel başvuruda

AYM’ye temel hak ve hürriyetlerin ihlali iddiasıyla başvurulmadan

önce, hak ihlalinin ortadan kaldırılmasına elverişli tüm başvuru yol-

larının tüketilmesi gerekmektedir. Usule ilişkin bir kabul edilebilirlik

kriteri olan başvuru yollarının tüketilmesi kuralı bireysel başvuru ku-

rumu ile getirilen temel hak ve hürriyetlerin korunmasına ilişkin me-

kanizmanın ikincil niteliğinin tezahürüdür.

Bu çalışmada bireysel başvuruda uygulanan usule ilişkin bir ka-

bul edilebilirlik kriteri olan başvuru yollarının tüketilmesi kuralı ve bu

çerçevede yasa ile kurulan ve ihlal iddialarını gidermeye elverişli olan

tazminat komisyonlarının görevleri ve başvuru usulleri incelenecektir.

I. BAŞVURU YOLLARININ TÜKETİLMESİ KURALI

AYM’ye temel hak ve hürriyetlerin ihlali iddiasıyla başvurulma-

dan önce, hak ihlalinin ortadan kaldırılmasına elverişli tüm başvuru

yollarının tüketilmesi gerekmektedir. Bireysel başvuruya ilişkin ya-

sal ve anayasal metinler incelendiğinde öncelikle Anayasa’nın 148/3.

maddesinde; “Başvuruda bulunabilmek için olağan kanun yollarının

tüketilmiş olması şarttır.” hükmünün yer aldığı gözlemlenmektedir.

Ayrıca, 6216 sayılı Yasanın 45. maddesinin 2. fıkrası da “İhlale neden

olduğu sürülen işlem, eylem ya da ihmal için kanunda öngörülmüş

idari ve yargısal başvuru yollarının tamamının bireysel başvuru ya-

pılmadan önce tüketilmiş olması gerekir.” hükmünü içermektedir.

AYM İçtüzüğünün 64. maddesinin iç hukuk yollarının tüketilmesine ilişkin kısmı

şu şekildedir: Bireysel başvurunun, başvuru yollarının tüketildiği tarihten, baş-

vuru yolu öngörülmemişse ihlalin öğrenildiği tarihten itibaren otuz gün içinde

yapılması gerekir.