dergi 132

Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuruda Kabul Edilebilirliğe Dair Bir Usul Sorunu ...

hükümler uyarınca, temel hak ve hürriyetlerin öncelikli olarak korun-

ması diğer yargısal ve idari mekanizmaların görev alanına girmekte-

dir.

Anayasa’da tüketilmesi gerekli olağan kanun yolları kavramı yer

almakta iken, 6216 sayılı Yasada idari ve yargısal yollar kavramı kul-

lanılmaktadır. Bu durum karışıklık yaratmaya elverişli olsa da

Ana-

yasa ve kanun hükümleri birlikte değerlendirildiğinde, tüketilmesi ge-

rekli başvuru yollarının olağan yasa yolları olduğu anlaşılmaktadır.

Bu bağlamda, başvurucuların olağanüstü kanun yollarını tüketme ge-

reklilikleri bulunmamaktadır. Kanun yolu kavramı; bir hâkimin ya da

mahkeme kararının, kararı veren merci ya da bir üst merci tarafından

kontrol edilmesidir. Kesinleşmemiş karar ve hükümler için başvuru-

lan kanun yolu olağan kanun yolu olarak adlandırılırken; kesinleşmiş

karar ve hükümler

için başvurulan kanun yolu olağanüstü kanun

yolu olarak adlandırılmaktadır.

Konuya ilişkin olarak, AİHS’nin 35. maddesinde de “Uluslararası

hukukun genel olarak kabul edilen prensiplerine göre, ancak iç hukuk

yollarının tüketilmesinden sonra ve bu konuda verilen kesin kararlar-

dan itibaren altı aylık süre içinde Mahkeme’ye başvurulabilir.”

kuralı

yer

almaktadır.

Bu madde uyarınca, AİHM uygulamasında da insan

hakları ihlallerinin giderilmesi öncelikle taraf devletlerin iç hukukun-

da çözümlenmesi gereken sorunlardır. Bu düzenlemede ifade edilen

AYM Kararları, 2012/403 (Ayşe Zıraman ve Cennet Yeşilyurt), par.16, 2015/144

(Hidayet Karaca), par.40, 2014/16838 (Mehmet Fatih Yiğit ve Diğerleri), par.47,

2015/8046 (Mehmet Baransu), par.28, 2015/7908 (Mustafa Başer ve Metin Özçe-

lik), par.91, 2014/14061 (Hikmet Koper ve Diğerleri), par.60.

Kuşkusuzu bu durum Anayasa metni ile yasa metni arasında bulunan lafzi çeliş-

kiden kaynaklanmaktadır. Anayasa metninde yer alan olağan kanun yolları ifade-

si, yasa metninde idari ve yargısal yollar ifadesi kullanılmak suretiyle Anayasa’ya

aykırı olarak genişletilmiştir. Yasa koyucu açık bir anayasaya aykırılık gerçekleş-

tirmiştir. Bkz. Aynı yönde, Nilay Arat, a.g.e, s.1432.

AYM bir kararında, bireysel başvuru yoluyla Anayasa Mahkemesine başvura-

bilmek için olağan kanun yollarının tüketilmiş olması gerektiğini belirtmektedir.

Bkz. AYM Kararı, 2013/6576 (Zeki Bingöl (2)), par.55.

Hakan Pekcanıtez, Oğuz Atalay, Muhammed Özekes, Medeni Usul Hukuku,

Yetkin Yayınları, Ankara,2011, s.592.

Başvuru yollarının tüketilmesi kuralı, ikincillik prensibi içerisinde yer alan usule

dair uygulamalardan birini teşkil etmektedir. Bu kural, bir başvurucunun ulusla-

rarası bir yargı organına, bir komisyona yahut bir organa başvurmadan önce, ihlal

iddialarını yerel makamlar önüne taşıması gerekliliğini ortaya koymaktadır. Bkz.

Gerald L. Neuman, “Subsidiarity”, Edited by Dinah Shelton, The Oxford Hand-

book of International Human Rights Law, 2013, s.369.