19 / 417
18
Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuruda Kabul Edilebilirliğe Dair Bir Usul Sorunu ...
Anayasa’da ve iç hukukun bir parçası durumunda bulanan AİHS’de
yer alan temel hak ve hürriyetlere ilişkin hükümler bütün idari ma-
kamlar ve adli mercileri bağladığından, bu düzenlemelere uymak ve
aykırılıkları gidermek onların öncelikli görevidir.
28
Konuya ilişkin AİHM uygulaması da aynı yöndedir.
29
İç hukuk
yollarının tüketilmesi kuralı uluslararası hukukun gelişimi ve ulusla-
rarası yargı mercilerinin oluşumuyla gündeme gelen bir kavram olup
devletlerin egemenliklerinin savunulması ve buna öncelik tanınması
olarak açıklanmaktadır
30
. AİHS’nin 1. maddesi açık bir şekilde, Sözleş-
mede düzenlenen temel hakların korunmasından öncelikli olarak dev-
letlerin sorumlu olduğunu belirtmektedir
31
. Bunun yanı sıra, Sözleşme-
nin 13. maddesi de tamamlayıcı bir şekilde taraf devletlerin ihlallerin
giderilmesi amacıyla etkili iç hukuk mekanizmalarına sahip olmaları
gerekliliğini belirtmektedir. Bu iki düzenleme birlikte değerlendirildi-
ğinde, AİHM uygulamasında sıklıkla başvurulan ve bir kabul edile-
mezlik nedeni olan iç hukuk yollarının tüketilmesi kuralının tamamen
Sözleşmenin ikincil niteliğine bağlı olduğu anlaşılmaktadır.
32
Bir başka
ifadeyle, Sözleşme tarafından kurulan temel haklarının korunmasına
ilişkin mekanizma ikincil nitelikte olup, Sözleşmenin gerçek denetle-
yicileri taraf devletlerdir.
B. GENEL PRENSİPLER
Bireysel başvuruda bulunulması sonrasında AYM tarafından re
’sen incelenen başvuru yollarının tüketilmesi kuralı kendi içerisinde
28
Hüseyin Ekinci, a.g.e, s. 124.
29
Bölgesel ya da evrensel ölçekteki insan haklarını koruma mekanizmaları ikincillik
kavramı olarak tanımlanan usule ilişkin prensipleri kullanmaktadır. Bu prensip-
ler uygulamada karşımıza iç hukukta öngörülen başvuru yollarının tüketilmesi,
4. derece yargı yeri kavramı, takdir hakkı kavramı, çözüme ilişkin çarelere dair
ikincillik olarak karşımıza çıkmaktadır. AİHM’de belirtilen tüm kavramları içti-
hatlarında kullanmaktadır. Bkz. Ayrıntılı olarak, Gerald L. Neuman, a.g.e, s.369
vd.
30
Jean Chappez, La regle de l’épuisement des vois de recours internes, Editions A.
Pedone, Paris 1972, s. 25-26, Bringing a case to the European Court of Human
Rights- A Practical Guide on Admissibility Criteria, a.g.e, par.47.
31
Bkz.AİHMKararları için, Kudla/Polonya, 26 Ekim 2000, Sürmeli/Almanya, 8 Ha-
ziran 2006.
32
Bkz. Aynı yönde, Uğur Erdal, Hasan Bakırcı
,
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin
3. maddesi, Uygulama El Kitabı
,
World Organisation Against Torture (OMCT),
Cenevre, 2006, s.80.