25 / 417
24
Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuruda Kabul Edilebilirliğe Dair Bir Usul Sorunu ...
Bunun yanı sıra, başvuru yollarının AYM’ye başvurulduğu anda
mevcut ve ulaşılabilir olması gerekmektedir
52
. Bireysel başvurunun
yapılmasının ardından başvuru konusu ihlali gidermeye yönelik yeni
bir hukuki tazmin yolunun ihdas edilmesi halinde, normal koşullar al-
tında başvurucunun bu yeni hukuk yoluna başvurması gerekmemek-
tedir.
53
Ancak bu konuda AYM, AİHM içtihadını takip etmektedir.
AİHM, ağırlaşan iş yükü ve derdest davaların sürekli olarak artması
nedeniyle, iç hukuk yollarının Mahkemeye başvurulduğu anda mev-
cut ve ulaşılabilir olması kuralını esnetme yoluna gitmiştir.
54
AİHM
uygulamasında bu durumun istisnalarına gerek Türkiye açısından
gerekse diğer ülkeler açısından rastlanılmaktadır.
55
Örneğin AİHM,
tazminat ödenmeksizin mülkiyet hakkına müdahale edildiği hallerde,
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 2009 yılında 4271 sayılı TürkMede-
ni Kanunu’nun 1007. maddesi uyarınca tazminat talep edilebileceği iç-
tihadı karşısında bu yolun yeni bir iç hukuk yolu olarak kabul edilmesi
ve tüketilmesi gerektiğini belirtmiştir.
56
AİHM’nin bu kararda yapmış
olduğu değerlendirme AYM tarafından aynen kullanılmaktadır.
52
AİHM uygulaması da aynı yöndedir. AİHM, Matıjasevic/Sırbistan kararında, da-
valı hükümetin başvurucunun Sırbistan-Karadağ Mahkemesine temel hak ihlali
şikâyetiyle başvurabileceği iddiasını, Sırbıstan ve Karadağ’ın ayrıldığını ve söz
konusu Mahkemenin başvurucu açısından artık mevcut bir hukuk yolu olmadı-
ğını belirterek reddetmiştir. AİHM Kararı, Matıjasevic/Sırbistan, 19 Eylül 2006,
par.32-37.
53
Hüseyin Ekinci a.g.e, s. 118, Uğur Erdal, Hasan Bakırcı, a.g.e, s.82.
54
Markus Lanter, a.g.e, s.78.
55
AİHM, İtalya hakkında yargılamaların uzunluğu şikâyetlerine ilişkin birçok ihlal
kararı verdikten sonra, İtalya Hükümetinin Pinto Yasası olarak bilinen düzenle-
me ile uzun yargılama süreleri nedeniyle yeni bir başvuru ihdas etmiş olması-
nı tüketilmesi gerekli bir iç hukuk yolu olarak kabul etmiştir. Bu yasa nedeniyle
Mahkeme hem yeni yapılan başvuruları hem de Mahkeme kalemine kaydedilmiş
başvuruları iç hukuk yollarının tüketilmemiş olması nedeniyle kabul edilemez
bulmuştur. AİHM Kararı, Brusco/İtalya, 6 Eylül 2001. Aynı şekilde Hırvatistan’ın
da uzun yargılama süreleri için Anayasa Mahkemesi Kanununda yapmış olduğu
değişikle ihdas ettiği yeni başvuru yolu (Anayasa Mahkemesine başvuru) AİHM
tarafından tüketilmesi gerekli içi hukuk yolu olarak kabul edilmiştir. AİHM Kara-
rı, Nogolica/Hırvatistan, 5 Eylül 2002.
56
AİHM, bu değerlendirmeyi Altunay/Türkiye kararında yapmıştır. Mahkeme
Yargıtay’ın bu içtihat değişikliği ile artık bu hukuk yolunun tüketilmesi gerekli bir
iç hukuk yolu olduğunu belirtmiş, başvuruyu iç hukuk yollarının tüketilmeme-
si nedeniyle kabul edilemez bulmuştur. AİHM, mevzuattan veya uygulamadan
kaynaklanan yapısal sorunlara bağlı sürekli nitelik kazanan ihlal durumlarında,
taraf devletlerin gerek mevzuatı ve gerekse uygulamayı gözden geçirerek yeni
hareket tarzı belirlemesi gerektiğini, bu gibi hallerde oluşturulan başvuru yolları-
nın tüketilmesi gerektiğini belirtilmiştir. Bkz. AİHM Kararı, Altunay/Türkiye, 17
Nisan 2012, par.35-38.