133

TBB Dergisi 2017 (133)

Bahar KONUK SOMMER

birini teşkil eden bu hak, Anayasamızın da 19. maddesinde ayrıntılı

bir biçimde düzenlenmiştir.

Anayasa’nın 19. maddesinde yer alan düzenleme, Avrupa İnsan

Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) 5. maddesinde olduğu gibi, herkesin

özgürlük ve güvenlik hakkına sahip olduğu ifadesi ile bir başka de-

yişle “özgürlük karinesi” ile başlar. Buna göre, kişinin özgür olması

asıl, özgürlüğünden yoksun bırakılması ise istisnadır.

Bununla birlik-

te, özgürlük ve güvenlik hakkı mutlak bir hak değildir yani kısıtlana-

bilir ve kullanılması olağanüstü hallerde askıya alınabilir.

Bir başka

deyişle, kişinin özgürlüğünden yoksun bırakılması, belli hallerde belli

şartlara uyulduğu takdirde hukuka uygun kabul edilebilir.

Kişinin özgürlüğünden hukuka uygun olarak yoksun bırakıldı-

ğından söz edilebilmesi için gözetilmesi gereken ilk husus, kişinin

AİHS’nin 5/1. maddesinin (a) ve (f) bentleri arasında ve Anayasa’nın

19. maddesinin 2 ve 3. fıkralarında sınırlı olarak sayılan sebeplerden

birine dayalı olarak özgürlüğünden yoksun bırakılmış olmasıdır.

Bunlar dışında bir sebeple kişilerin özgürlüklerinden yoksun bırakıl-

ması hukuka aykırıdır ve yine özgürlük karinesi gereğince bu sebepler

yorum yoluyla genişletilemez.

Psikososyal engelli

bireylerin kişi özgürlüklerinden yoksun bı-

Kemal Gözler, Anayasa Hukukunun Genel Teorisi, Cilt II, Ekin Yayınları, Bursa,

2011. s. 506.

Van Dijk ve Van Hoof, s. 348; Jim Murdoch, Article 5 of the European Convention

on Human Rights, Council of Europe, 2002. s. 30; Trechsel, s. 419; Mark W. Janis,

Richard S. Kay ve Anthony W. Bradley. European Human Rights Law, Oxford

University Press, 3. Baskı, 2008, s. 608.

“Anayasa’nın 19. maddesinin birinci fıkrasında herkesin kişi özgürlüğü ve gü-

venliği hakkına sahip olduğu ilke olarak konduktan sonra, ikinci ve üçüncü fık-

ralarında şekil ve şartları kanunda gösterilmek şartıyla kişilerin özgürlüğünden

mahrum bırakılabileceği durumlar sınırlı olarak sayılmıştır. Dolayısıyla kişinin

özgürlük ve güvenlik hakkının kısıtlanması ancak Anayasa’nın anılan maddesi

kapsamında belirlenen durumlardan herhangi birinin varlığı halinde söz konusu

olabilir.” Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Kararı, Başvuru No: 2012/239,

02.07.2013, para. 40; Başvuru No: 2012/521, 02.07.2013, para. 41; Başvuru No:

2012/1137, 02.07.2013, para. 42.

rar/ (Erişim: 06.06.2017).

“Psikososyal engellilik” kavramı, çalışmamız içerisinde akıl ve ruh sağlığı ile ilgili

olarak tıbbi teşhis konan ve bu nedenle damgalanma, ayrımcılık ve dışlanma gibi

olumsuz sosyal davranışlarla karşılaşan kişileri ifade etmektedir. Aynı ifade için

bkz. Natalie Drew, Michelle Funk, Stephen Tang, Jagannath Lamichhane, Elena

Chavez, Sylvester Katontoka, Soumitra Pathare, Oliver Lewis, Lawrence Gostin

ve Benedetto Saraceno, “Human Rights Violations of People with Mental and