133

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Anayasa Temelinde Psikososyal Engelli Bireylerin ...

güvenlik haklarına ilişkin ihlaller uygulamada daha çok bilgilendiril-

me, haklarında verilen zorunlu yatış kararlarına itiraz ve bu kararla-

rın yargısal denetimi ile ilgili olarak karşımıza çıkmaktadır.

Bununla

birlikte, zorla hastaneye yatırılan bir kişinin aynı zamanda zorla tedavi

edilip edilemeyeceği ve kişilerin tutuldukları yerlerin fiziki koşulları,

konunun özgürlük ve güvenlik hakkı ile birlikte değerlendirilebilecek

diğer yönlerini teşkil eder.

B. Bilgilendirilme Hakkı

Kişi özgürlüğünden yoksun bırakılan bir kişi, gerek AİHS’nin 5/2,

gerekse Anayasa’nın 19/4. maddeleri gereğince, hangi nedene dayalı

olarak özgürlüğünden yoksun bırakılırsa bırakılsın, durum hakkında

anladığı bir dilde bilgilendirilme hakkına sahiptir. Bu bağlamda, zo-

runlu yatışları yapılmak suretiyle özgürlüklerinden yoksun bırakılan

psikososyal engelli bireylerin yatış ve sonraki süreçlerde hastalıkları,

önerilen tedavi yöntemleri ve kullanılması muhtemel ilaçlar, bu ilaçla-

rın yan etkileri, tedavinin süresi, yararları ve riskleri ve tedaviyi red-

detme hakları gibi konularda bilgilendirilmeleri zorunludur. Bireyin

kendisine yapılan bildirimin sonuçlarını idrak edemeyecek durumda

olması halinde bu bildirim, kısıtlı ise vasisi, on sekiz yaşından küçükse

velisi veya diğer durumlarda yakınlarına yapılmalıdır.

Ruh sağlığı alanında hak ihlalleriyle mücadelede kapsamlı ça-

lışmalar yürüten Ruh Sağlığında İnsan Hakları Girişimi Derneği’nin

(RUSİHAK) 2013 yılında yayınladığı raporda, uygulamada, zorunlu

yatışı yapılan psikososyal engelli bireylerin hastalıkları, tedavi süreç-

leri, tedavi seçenekleri, riskler, önerilen tedavilerin olumlu veya olum-

suz yönleri, tedaviyi reddetme hakları gibi konularda bilgilendirilme-

diklerine yer verilmiştir.

Bunun temelinde, özellikle psikiyatrik teşhis

almış bireylerin hukuki ehliyet bakımından herkesle eşit onura ve

haklara sahip, özerk bireyler olarak kabul edilmemeleri yatmaktadır.

Oysa günümüzde bireyin onuruna saygı hakkı, başka bir tartışmaya

yer bırakmaksızın Anayasa’da hukuksal bir emir olarak kabul edil-

Akıl ve Ruh Sağlığı Alanında İnsan Hakları, 2013 Türkiye Raporu, RUSİHAK,

(Erişim: 05.05.2017).

Akıl ve Ruh Sağlığı Alanında İnsan Hakları, 2013 Türkiye Raporu, s. 37.