133

TBB Dergisi 2017 (133)

Bahar KONUK SOMMER

zaman belirleyici değildir.

Mahkeme, bir özgürlükten yoksun bırak-

ma tedbirinin Sözleşme’nin 5. maddesinin kişiyi keyfî müdahalelere

karşı koruma amacına ikna olmalıdır. Bu nedenle Mahkeme, iç hu-

kukta yer alan düzenlemelerin uygulanma şekillerinin de Sözleşmede

açıkça veya zımnen yer alan genel ilkelere uygun olup olmadığını de-

ğerlendirir.

AİHM, psikososyal engelli bir bireyin hukuka uygun bir şekilde

kişi özgürlüğünden alıkonulması için yerine getirilmesi gereken üç

asgarî koşulu Winterwerp v. Hollanda Kararı’nda ortaya koymuştur.

Buna göre, acil durumlar dışında, kişi, güvenilir ve inandırıcı bir şekil-

de “akıl hastası (akli dengesi bozuk)” olduğu kanıtlanmadığı sürece

özgürlüğünden mahrum edilmemelidir. Yetkili ulusal merci huzu-

runda kanıtlanması gereken gerçek bir akıl hastalığının mevcudiyeti

tarafsız bir tıbbi raporu gerekli kılar. Ayrıca, akıl hastalığının türü ve

derecesi, alıkoymayı gerektirecek ölçüde olmalıdır. Kişinin sadece gö-

rüş ve tutumunun belirli bir toplumda hüküm süren normlara aykırı

olmasının yanı sıra, içinde bulunduğu olağan dışı ruh hali de kendi-

sinin zorunlu kapatılmaya tabi tutulmasına izin verecek şekilde yo-

rumlanamaz. Örneğin Mahkeme, Rakevich v. Rusya Kararı’nda, baş-

vuranın gece boyunca İncil’i okuduktan sonra girmiş olduğu duygusal

ruh halini, acil olarak psikiyatri kliniğinde tutulması için tek başına

yeterli bir neden olarak görmemiştir.

Son olarak, Mahkeme’ye göre

alıkonmanın sürdürülebilmesi akıl hastalığının devam ediyor olması-

na bağlıdır.

Öte yandan Sözleşme’nin 5/1-e bendine göre özgürlüğü kısıtla-

nan herkes, konumuz itibarıyla psikososyal engelli bireyler, yine 5.

maddenin 2. fıkrasında düzenlenen bilgilendirme, 4. fıkrada düzenle-

nen tutmanın hukuki denetimini talep etme ve

özgürlük ve

güvenlik

hakkının ihlali sayılan bir kısıtlamaya maruz kaldıklarında ise tazmi-

nat isteme hakkına sahiptir. Psikososyal engelli bireylerin özgürlük ve

Winterwerp v. Hollanda, Başvuru No: 6301/73, 24.10.1979, para. 46.

Winterwerp v. Hollanda, para. 37, 45; Wassink v. Hollanda, BaşvuruNo: 12535/86,

27.09.1990, para. 24.

Gilles Duterte, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları’ndan Örnekler, Avru-

pa Konseyi Yayınları, Starsbourg Cedex, Kasım 2003, s. 97.

Rakevich v. Rusya, Başvuru No: 58973/00, 28.10.2003, para. 29.

Winterwerp v. Hollanda, para. 39.