133

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Anayasa Temelinde Psikososyal Engelli Bireylerin ...

rakılmaları, özgürlük ve güvenlik hakkının sağladığı güvencelerden

yararlandırılmaları koşuluyla, AİHS’nin 5/1. maddesinin (e) bendin-

de ve Anayasa’nın 19. maddesinin 2. fıkrasında yer alan düzenlemeler

gereğince hukuka uygun kabul edilir. Bununla birlikte uygulamada,

bu bireylerin söz konusu güvencelerden çoğu zaman gereği gibi fay-

dalanamadıkları ve bu suretle özgürlük ve güvenlik haklarının ihlal

edildiği söylenebilir. Çalışmamız içerisinde, psikososyal engelli birey-

lerin özgürlük ve güvenlik hakkı bağlamında sahip olduğu güvence-

ler özellikle Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) içtihatları

çerçevesinde değerlendirilmiştir. Zira iç hukukumuzda özgürlük ve

güvenlik hakkı, ağırlıklı olarak yakalama ve tutuklama gibi ceza mu-

hakemesine ilişkin koruma tedbirleri ile birlikte ele alınmakta olup,

psikososyal engelli bireylerin özgürlük ve güvenlik haklarının ihlaline

ilişkin bir yargı kararına rastlanmamıştır. Çalışmamızın amacı, özellik-

le zorunlu yatışları yapılmak suretiyle kişi özgürlüklerinden yoksun

bırakılan psikososyal engelli bireylerin, özgürlük ve güvenlik hakkı

bağlamında sahip olduğu güvenceleri ortaya koyup, hak ihlallerinin

önlenmesi için çözüm önerileri getirmeye çalışmaktır.

I. PSİKOSOSYAL ENGELLİ BİREYLERİN KİŞİ

ÖZGÜRLÜĞÜNDEN YOKSUN BIRAKILMALARININ İÇ

HUKUKTAKİ KANUNİ TEMELİ

AİHS ve Anayasa’da yer alan düzenlemelere göre kişinin hukuka

uygun bir biçimde özgürlüğünden yoksun bırakıldığının söylenebil-

mesi için özgürlükten yoksun bırakmanın kanuni bir temeli olmalıdır.

Özgürlükten yoksun bırakma halinin, iç hukukta, kanunda gösterilen

şekil ve şartlara uygun olması özgürlük ve güvenlik hakkı bakımından

bir zorunluluktur. Normalde AİHM, iç hukuka uyulup uyulmadığı-

nı denetlemekle görevli olmayıp, kendi tespit ettiği standartlara göre

incelemesini yapsa da, AİHS’nin 5. maddesi açısından özgürlükten

Psychosocial Disabilities: an Unresolved Global Crisis”, The Lancet, S. 378, Tem-

muz 2011, s. 1665. Burada bahsi geçen “engellik” ise, Birleşmiş Milletler Engelli-

lerin Haklarına İlişkin Sözleşme’nin 1. maddesi anlamında engellilik olup, “di-

ğer bireylerle eşit koşullar altında topluma tam ve etkin bir şekilde katılımlarının

önünde engel teşkil eden uzun süreli zihinsel, düşünsel ya da algısal bozukluğu

bulunan kişileri içermektedir”.

Osman Doğru, Anayasa ile Karşılaştırmalı İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve

Mahkeme Tüzüğü, XII Levha Yayınları, İstanbul, 2010, s. 17.