134

23 / 705

22 Kuzey Kıbrıs’taki İcra Uygulamalarının Hukukun Üstünlüğü ve Hak Arama Özgürlüğü ...
niteliklerine, “Devletin Şekli ve Nitelikleri” başlığı altında Anayasa’nın
1. maddesinde yer verilmiştir. Bu maddeye göre: “Kuzey Kıbrıs Türk
Cumhuriyeti, demokrasi, sosyal adalet ve hukukun üstünlüğü ilkelerine da-
yanan laik bir Cumhuriyettir”. KKTC Anayasası’nda geçen “hukukun
üstünlüğü” ilkesi, Türkiye’de anayasal bir ilke olan “hukuk devleti ” il-
kesinin karşılığıdır.41 Nitekim, Anayasa Mahkemesi de bir kararında
bu duruma dikkat çekmiştir.42 Bu maddede değişmezlik ilkesi yönün-
den herhangi bir istisnaya yer verilmemiştir. Dolayısıyla, Cumhuriyet,
maddede sayılan nitelikleriyle birlikte değiştirilemez ve değiştirilme-
si teklif edilemez.43 Cumhuriyetin niteliklerinin, TC Anayasası’ndan
farklı bir üslupla kaleme alındığı görülmektedir. TC Anayasası pers-
pektifi ile ifade etmek gerekirse, KKTC, laik bir Cumhuriyettir. Bir
başka ifadeyle Cumhuriyet’e doğrudan eklenmiş olan laik olma niteli-
ğidir. Ama laik Cumhuriyet, “demokrasi, sosyal adalet ve hukukun üstün-
lüğü” ilkelerine dayanır. Bu üç ilke Türkiye’deki “demokratik devlet” ve
41 Kara Avrupası hukuk sistemlerinde ilke genellikle hukuk devleti şeklinde ifade
edilmekteyken, Anglo-Sakson sistemine dayanan İngiltere ve Amerika Birleşik
Devletleri gibi ülkelerde ise hukukun üstünlüğü ifadesi tercih edilmektedir.
42 “Hukukun üstünlüğünü öngören bir devlet, “hukuk devleti” olarak tanımlanır.
Hukukun üstünlüğünü kabul eden hukuk devletinde hukukun hâkim olması ve
yasa koyucunun Anayasa yanında temel hukuk ilkelerine de bağlı kalması ge-
rekir. Ayrıca, hukukun üstünlüğü ilkesinin unsurları arasında, yasaların kamu
yararına dayanması gerekliliği vardır. Bir yasanın kamu düzenin kurulması veya
korunması için hazırlanmış olması ve bunun için gerekli olması halinde hukukun
üstünlüğü ilkesine aykırılıktan söz edilemez. Özel çıkarlar veya yalnızca belirli
kişilerin yararına olacak yasalar hukukun üstünlüğü ilkesine uygun kabul edile-
mez” (KKTC AYM, 9. 7. 1984, D. 7/1984, Dava No: 13/1983). AYM güncel bir ka-
rarında, 29/2013 sayılı Borç İlişkilerinden Kaynaklanıp Tahsili Geciken ve/veya
Tahsil Edilemez Hale Gelen Borçların Yapılandırılması Yasası’nın bazı maddele-
rinin Anayasaya uygunluğunu denetlerken hukuk devleti ilkesi ile ilgili şu notu
düşmüştür: “Hukuk devleti herkesi kanun önünde koruyan devlettir. Enflasyo-
nun yüksek olduğu bir dönemde %100’ün üzerinde bir oranda faizle hüküm elde
eden bir alacaklının alacağı ne kadar güvence altında ise, borçlunun da ekonomik
koşulların değiştiği, enflasyonun düştüğü bir ortamda borcunu, kendinden kay-
naklanmayan nedenlerin yarattığı imkânsızlıklardan etkilenmeden ödeme hakkı
vardır. Bu nedenle böyle bir ortamın var olması veya doğmuş olması halinde, bir
taraftan alacaklının hükümle elde ettiği haklarını, diğer taraftan kötü ekonomik
koşullar ve yüksek faiz nedeniyle hürriyetleri dâhil, her şeyini kaybetmek tehlike-
siyle karşı karşıya kalan borçluları korumak ve kötü ekonomik koşulların bir ta-
raf aleyhine yarattığı olumsuzlukları ortadan kaldırmak, sosyal hukuk devletinin
vatandaşlarına olan mükellefiyetidir. Yasada hiçbir şekilde kişinin hükümle elde
ettiği alacak hakkını sonuçları ile birlikte ortadan kaldıran düzenleme bulunma-
maktadır” (KKTC AYM, 23. 2. 2015, D. 2/2015, Dava No: 18/2013, s. 25-26).
43 Fazıl Sağlam, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Anayasa Hukuku Dersleri, Lefkoşa
2016, s. 14.