134

TBB Dergisi 2018 (134)

Özde DEREBOYLULAR

sağlamaktır. Bu sebeple de hak arama özgürlüğü, etkili bir insan hak-

ları mekanizması için olmazsa olmazdır. AİHM’in içtihatlarına göre de

başvuru olanağı fiilen, gerçekten ve elverişli cinsten olmalıdır.

Hukuk devletinin en önemli unsurlarından olan bağımsız ve adil

yargılama yapan bir yargının bulunması ve hak arama yolunun açık

olması gerektiğine yukarıda değinmiştik. Hukukun diğer alanların-

da olduğu gibi, icra hukuku alanında da hakkını kendiliğinden al-

ması yasaklanan alacaklının, bu hakkını en etkin şekilde elde etmesi

sağlanmalıdır. Hak arama özgülüğü, icra hukukunda kendisini daha

çok alacaklı açısından gösterir. Hakkını arayan alacaklının, alacağını

elde edebilmesi için, hukuka uygun ve etkili yöntemler belirlenmeli,

düzenlemeler yapılmalı, icra organları bu konuda pasif değil aktif bir

tavır takınmalı ve kendilerine tanınan yetkileri hukuka uygun ve ek-

siksiz biçimde kullanmaktan kaçınmamalıdır. Ancak alacaklının hak-

kını alması sağlanırken, aynı zamanda borçlu da haksız müdahalelere

karşı korunmalıdır.

Hak arama özgürlüğünü etkili kılabilmek için hakları ihlal edilen

kişilerin, bağımsız mahkemeler önünde, dava açabilme ve açtıkları da-

vaları takip edebilme haklarının bulunması şarttır.

Burada işaret et-

mek gerekir ki alacaklının davasını mahkemeye taşıma hakkı, sınırsız

bir hak değildir

ve icra hukukunda da sınırlamalara tabii tutulmak-

tadır. Getirilen sınırlamalar meşru amaçlara sahip olduğu ve kullanı-

lan araçlar ile orantılı olduğu sürece, hak arama özgürlüğünün özü,

zedelenmemiş olur. Birçok yasada ve HMUT’un değişik emirlerinde

kimi kısa kimi daha uzun sürelerle hak arama özgürlüğü, kamu yararı

gereği ile sınırlandırılmıştır.

Burada yanıt bulması gereken esas soru

getirilen bu sınırlamaların, kişinin temel hakkı olan “

davasını mahkeme-

ye sunmak ve bunu hazırlamak

için gerekli zamana sahip olma” hakkının

özüne dokunup dokunmadığıdır.

Her şeyden önce hak arama özgür-

Gözübüyük/Gölcüklü, s. 413.

Pekcanıtez/Atalay/Sungurtekin Özkan/Özekes, s. 57; Özekes, s. 128.

Aydın, s. 11.

AİHK’in İngiltere’ye karşı 2.2.1979 tarihli Golder kararı, BN. 4451/70.

KKTC Anayasa Mahkemesi yakın tarihli bir kararında, evlilik dışı doğan bir ço-

cuğun annesinin, çocuğun bakım ve eğitimine katkıda bulunması amacıyla babası

olduğu iddia ettiği kişiden talepte bulunma hakkının en fazla 5 yıl ile kısıtlayan

Fasıl 278 Evlilik Dışı Çocuklar Yasası’nın 8. maddesinin, Anayasa’nın 1, 8, 17 ve

35. maddelerine aykırı olup olmadığını değerlendirmiştir. Mahkeme hakkın özü

kavramını kullanmadan, 5 yıllık hak düşürücü sürenin, Anayasa’nın 1. maddesi-