134

Yasal Belirsizlik: Embriyonik Kök Hücre Çalışmaları

Kök hücre elde edilmesi için embriyonun meydana gelmesi se-

çeneklerinin tamamı düşünülerek (normal yollarla, üreme hücreleri-

nin bir araya gelmesi ile oluşan embriyo; çekirdek transferi yöntemi

ile seksüel yolla olmayan embriyo, eşeysiz üreme yoluyla klonlanmış

embriyo) embriyonun hukuki statüsünün belirlenmesi, bu uygulama-

lardan izin verilenlerin şartlarının açık ve net şekilde ortaya konulma-

sı, izin verilmeyen uygulamalar bakımından yaptırımların belirlenme-

si, bir zorunluluk olarak karşımıza çıkmaktadır.

Embriyonik kök hücre çalışmalarına ilişkin kuralların, mutlak su-

rette “kanun” düzeyinde normatif bir çalışma ile belirlenmesi gerek-

mektedir. Bu durum, hem taraf olduğumuz ve iç hukukumuzun bir

parçası haline gelen ve hukuken bağlayıcı olan Avrupa İnsan Hakları

ve Biyotıp Sözleşmesi’nin de öngördüğü bir gerekliliktir; hem de hu-

kuka aykırı uygulamalar karşısında cezai yaptırım uygulayabilmenin

yoludur.

“

Embriyonun Korunması ve Kök Hücre Çalışmaları Hakkında Kanun

”

olarak ifade edilebilecek kanun, en kısa sürede; hukuken bağlı oldu-

ğumuz biyotıp alanındaki Uluslararası Anlaşma ve protokollerin hü-

kümleri, karşılaştırmalı hukukta bu konuda yürürlükte olan kanunlar

ve iç hukukumuzda yer alan diğer normatif düzenlemeler dikkate alı-

narak hazırlanmalıdır. Avrupa İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesinin

gerekliliklerini iç hukuka yansıtacak normatif düzenlemelerde, bu hu-

kuksal metinlerin uygulanması açısından, insan yaşamının başladığı

anın ya genel hüküm veya ilgili müdahalenin türüne göre (örneğin

embriyoya müdahale veya hamileliğin durdurulması veya genoma

cinsiyet tayini amaçlı müdahale de olduğu gibi) ilgili hükümde özel

olarak belirtilmesi gerekmektedir.

Hazırlanacak bu kanunun temel amacı, embriyonik kök hücrele-

rin alınması ve kullanılmasının anayasa hukukunun ilkelerini kabul

etmek sureti ile bir yandan insanın yaşam hakkına ve onuruna saygı

göstermek, bunları korumak; diğer yandan bilimsel araştırma özgür-

lüğünü güvence altına almak olmalıdır.

İlgili kanun; embriyonik kök hücre araştırmalarında resmi izin ka-

rarını verecek organ/kurul/komisyonu, bunların üyelerinin kimler-

den oluşacağını, embriyo ticaretinin yasaklanmasına dair hükümleri

içermelidir. Düzenleme, salt araştırma amaçlı insan embriyonu üretil-