134

Yasal Belirsizlik: Embriyonik Kök Hücre Çalışmaları

4. Sağlık Bakanlığı Genelgesi (2005) Sonrasında EKHÇ’da

Hukuki Durum

Sağlık Bakanlığı, 2005/141 sayılı ve 19.09.2005 tarihli bir genel-

ge ile (2005 tarihli Embriyonik Kök Hücre Çalışmalarını Yasaklayan

Genelge), Bakanlıkta sürdürülen hukuki çalışmalar sonuçlanıncaya

kadar, embriyonik kök hücre araştırmalarının kamu ve özel kurum/

kuruluşlar ile üniversiteler bünyesinde yapılmaması gerektiğini du-

yurmuştur. Genelgede, somatik kök hücre nakli ile tedavisi konusun-

daki araştırmaların dünya genelinde kabul gördüğü, ancak embriyo-

dan elde edilen kök hücrelerin kullanılmasının, hukuki ve etik açıdan

birçok tartışmaya neden olduğu ifade edilmektedir.

Ancak daha sonra, Sağlık Bakanlığı tarafından yayınlanan 2006/51

sayılı ve 01.05.2006 tarihli genelge ile klinik amaçlı embriyonik olma-

yan kök hücre çalışmalarına izin verilmiştir. Bu bağlamda çalışma-

nın yapılacağı kurum bünyesinde gerekli alt yapının oluşturulması

ve çağdaş bilimin gereklerine uygun olarak uygulama yapılabilmesi

amacıyla, Bakanlık bünyesinde Kök Hücre Nakilleri Bilimsel Danış-

ma Kurulu oluşturulmuş ve “Klinik Amaçlı Embriyonik Olmayan Kök

Hücre Çalışmaları Kılavuzu” genelgeye ek olarak yayınlanmış ve tüm

kamu ve özel kurum-kuruluşlar ile üniversiteler bünyesindeki ilgili

personele tebliğ etmiştir.

2005 ve 2006 tarihli genelgelerin, embriyonik kök hücre çalışma-

ları bakımından nasıl anlaşılması gerektiği konusunda açıklık bulun-

mamaktadır. İlk görüşe göre, 2005 tarihli genelge yürürlüktedir ve

embriyonik kök hücre çalışmalarını yasaklamıştır. 2006 tarihli genelge

sadece embriyonik olmayan kök hücre çalışmalarını düzenlemiş ve bu

çalışmaları bazı şartlara tabi kılmıştır. Diğer görüşe göre ise Sağlık Ba-

Protokol’ün, 03.07.2017 tarihinde 2017/10529 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile

onaylandığına ilişkin karar, 24.08.2017 tarih ve 30164 sayılı 1. Mükerrer Resmi

Gazete’de yayınlanmıştır.

Zengin, s.232.

Kanadoğlu, s.29. Kılavuz kök hücre çalışmalarının yapılabilmesi konusunda bazı

şartlar öngörmektedir: a) Benzer çalışmanın öncelikle insan dışı deney ortamın-

da veya yeterli sayıda hayvan üzerinde yapılmış olması, b) insan dışı deney or-

tamında veya hayvanlar üzerinde yapılan deneyler sonucunda ulaşılan bilimsel

verilerin, varılmak istenen hedefe ulaşmak açısından bunların insanlar üzerinde

de yapılmasını gerekli kılması, c) Çalışmanın insan sağlığı üzerinde öngörülebilir

zararlı ve kalıcı bir etki bırakmaması, şeklinde ifade edilmektedir. Zengin, s. 233.