134

Yasal Belirsizlik: Embriyonik Kök Hücre Çalışmaları

rafından yayınlanan kılavuz sadece bilinen tüm tedavi yöntemlerinin

uygulanıp, tüketilerek başarısız olması halinde uygulanan kök hücre

çalışmalarına ilişkin usul ve esasları düzenlediğinden, yalnızca öngö-

rüye dayanarak gerçekleştirilen kök hücre deney ve denemelerine bu

kılavuz hükümleri uygulanamayacaktır. Ancak, bilinen tüm tedavi

yöntemleri hasta üzerinde uygulanarak başarısız olmuşsa, sadece te-

davici edici kök hücre denemeleri değil, hasta üzerinde gerçekleştiri-

len kök hücre deneyleri de Kılavuz hükümlerine tabi olacaktır.

Sağlık

Bakanlığı’nın ilgili Kılavuzu, hasta üzerinde tedavi amaçlı kök hücre

denemelerine ilişkin olarak, TCK’nun insan üzerinde deneme suçunu

düzenleyen 90/4. maddesinin aksine, çalışmanın uygun kabul edile-

bilmesi için, aynı kanunun bilimsel deneylere ilişkin olarak varlığını

aradığı hukuka uygunluk nedenlerinin mevcudiyetini aramaktadır.

Oysa kılavuz ile, hasta insan üzerinde gerçekleştirilen tedavi amaçlı

kök hücre denemelerine yönelik olarak, TCK’na aykırı ek şartlar ge-

tirilemez. O halde, TCK. md.90/4 haricinde, tedavi edici denemelere

ilişkin sınırlayıcı bir hüküm bulunmamaktadır.

Esasen Kılavuzda ifade edilen, klinik kök hücre çalışması kavra-

mını, bilimsel kök hücre deneyi olarak yorumlamanın ve tedavi edi-

ci kök hücre denemelerini, TCK. md. 90/4 ifade olunan deneme suçu

kapsamında değerlendirmenin yerinde olacağı ifade edilmektedir.

O halde, ana rahminde bulunan embriyo üzerinde bilimsel kök hücre

deney ve denemesi yapmanın önünde hukuki bir engel olup olmadığı-

na bakıldığında; sadece araştırma amaçlı yaratılmış embriyo üzerinde

embriyonik kök hücre deneyi yapılamayacaktır.

Ana rahminde bulunan embriyo üzerindeki kök hücre çalışması

annenin ve/veya embriyonun tedavisine yönelik olmaması sebebi ile

tedavi edici kök hücre denemesi olarak kabul edilemeyeceğinden; bi-

limsel kök hücre deneyi olarak değerlendirilmelidir. Bu tür deneylerin

hukuka uygun kabul edilebilmesi için de, etik kurul onayı ve Sağlık

Bakanlığı izninin gerekli olması ve bu noktada yayımlanan Genelge-

lerin gerekçe gösterilerek bu tür embriyonik kök hücre deneylerinin

Ezgi Eşitli Aygün, İnsan Üzerinde Deney ve Deneme Suçları, Yetkin Yayınları,

Ankara 2012, s. 209.

Eşitli, s. 210.